Pobierz
najnowszy numer

Newsletter

Zapisz się do naszego Newslettera, aby otrzymywać informacje o nowościach z branży!

Jesteś tutaj

Sterowanie systemami oddymiania w świetle rozporządzenia Ministra Infrastruktury

Printer Friendly and PDF

Wstęp

W praktyce inżynierskiej występuje problem ze spełnieniem wymagań zawartych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami). Warunki te dotyczą wydłużenia przejść ewakuacyjnych i dojść ewakuacyjnych, zwiększenia powierzchni strefy pożarowej lub obniżenia klasy odporności pożarowej dla jednokondygnacyjnych budynków kategorii PM. Warunki te są zawarte w §227 p. 4, §229, §237 p. 6, §256 p. 4 i §215 rozporządzenia. Aby je spełnić, konieczne jest zastosowanie dwóch systemów przeciwpożarowych – stałych tryskaczowych urządzeń gaśniczych i uruchamianych za pomocą systemu wykrywania dymu samoczynnych urządzeń oddymiających. Aby spełnić wymagania zawarte w §215, wystarczy tylko zastosowanie samoczynnych urządzeń oddymiających.

W związku z tak sformułowanymi wymaganiami rozporządzenia powinno się postawić kilka pytań dotyczących sposobu działania obu systemów przeciwpożarowych, a zwłaszcza systemu oddymiania, ponieważ instalacja tryskaczowa jest uruchamiana wówczas, gdy temperatura w miejscach chronionych spowoduje zadziałanie tryskacza. Należy też pamiętać o tym, że na drogach ewakuacyjnych instalacja tryskaczowa i system mechanicznego oddymiania mogą się wzajemnie zakłócać, tzn. zbyt szybkie zadziałanie tryskaczy może zaburzyć przepływ dymu na drodze ewakuacyjnej i spowodować utratę wymaganej przestrzeni wolnej od dymu o wysokości 1,8 m, a tym samym uniemożliwić bezpieczną ewakuację. Ponieważ stałe tryskaczowe urządzenia gaśnicze są z zasady samoczynne, w niniejszym artykule zajmiemy się tylko wymaganiami dotyczącymi systemów oddymiania i odprowadzania ciepła.

Warunki ogólne dla samoczynnych systemów oddymiania

Samoczynne systemy oddymiania są instalacjami, w skład których wchodzą czujki dymu, centrale sygnalizacji pożarowej lub centrale sterowania oddymianiem, które mają wbudowane zespoły współpracujące z czujkami dymu, spełniające wymagania normy EN54-2, tzw. systemy autonomiczne. Z wymaganiami rozporządzenia są zgodne dwa rodzaje oddymiania – oddymianie grawitacyjne i oddymianie maszynowe (wyciągowe).

Rys. 1. Przebieg skutecznego oddymiania maszynowego w czasie

 

Wymienione systemy oddymiania muszą charakteryzować się wysoką niezawodnością działania. Musi istnieć możliwość sterowania ręcznego i automatycznego na skutek zadziałania czujek dymu. System musi sprawdzać, czy w liniach zasilających siłowniki klap oddymiających i otworów dolotowych powietrza nie występują zwarcia i przerwy, a uszkodzenie koniecznie i niezwłocznie sygnalizować obsłudze. Rodzaje kabli zasilających należy dobierać zgodnie z wymaganiami zawartymi w §187 rozporządzenia. Otwory dolotowe powinny być wykonane specjalnie do oddymiania i ich uruchomienie musi następować także na skutek ręcznego uruchomienia oddymiania. Różnica pomiędzy czasem otwarcia otworów dolotowych i czasem otwarcia klap oddymiających powinna być minimalna i wynosić co najwyżej kilka sekund. Dotyczy to szczególnie systemów oddymiania grawitacyjnego. W tym przypadku nie jest dopuszczalne wykorzystywanie zamknięć transportowych i komunikacyjnych (drzwi i bram) jako otworów dolotowych powietrza, ponieważ nie ustala się jednoznacznie określonego, odpowiedniego czasu ich otwarcia. Istnieje także duże ryzyko ich zastawienia lub zablokowania. W przypadku systemów oddymiania grawitacyjnego z pneumatycznymi napędami klap konieczne jest takie prowadzenie rurociągów pneumatycznych, aby zminimalizować ryzyko ich uszkodzenia. W celu uniknięcia uszkodzeń należy stosować metalowe osłony rurociągów (korytka zamykane), odpowiednio je oznakować lub zastosować redundancję ciągów pneumatycznych. Instalacje pneumatyczne nie są kontrolowane w sposób ciągły przez centrale oddymiania, a czynności przeglądowe i konserwacyjne, podczas których wykrywane są wady i nieszczelności instalacji, mogą być wykonywane tylko raz na rok.

Należy sprawdzić, ile trwa skuteczne uruchomienie systemu oddymiającego przez centralę sterującą od chwili wykrycia dymu (pożaru) przez czujki dymu. Przykładowy przebieg czasowy jest ukazany na rys. 1. Jest to czas, jaki może być potrzebny od chwili wykrycia dymu przez czujkę automatyczną lub od wciśnięcia odpowiedniego przycisku do momentu uruchomienia systemu oddymiania. Przykład odnosi się do oddymiania maszynowego. System sygnalizacji pożarowej wyznacza początek pożaru i dokonuje weryfikacji sygnału alarmowego, między innymi za pomocą kilkukrotnej próby kasowania alarmu pożarowego czujki. Jest to czas wstępnego kasowania. Pożar rzeczywisty i wydzielanie dymu występuje bowiem wcześniej, nim zareagują czujki dymowe. W przypadku dobrze zaprojektowanej i wykonanej instalacji SSP przyjmuje się, że dotarcie dymu do czujki oraz wejście CSP w stan alarmu następuje do 3 min. Przebieg czasów poszczególnych etapów i ich maksymalne wartości ukazuje poniższy wykres. Wartości są zgodne z normami EN54-2:2002 i EN 12101 (części od 1 do 10).

Jak wynika z wykresu, w najbardziej niekorzystnych warunkach układy wentylacji pożarowej osiągają pełną wydajność i skuteczność po około 400 s (7 min) od wykrycia zagrożenia pożarowego. Uruchomienie ręczne skraca ten czas o 170 s. Jeżeli przyjmiemy, że wzrost temperatury przebiega zgodnie z krzywą pełzającą, to temperatura pożaru w siódmej minucie wyniesie około 250°C. Temperatura w trakcie pożarów płomieniowych w miejscach o dużym obciążeniu ogniowym może wynieść około 560°C.

Aby proces oddymiania przebiegał prawidłowo, musi być spełnionych kilka warunków. Jednym z ważniejszych jest prawidłowe zadziałanie urządzeń wydzielających strefę pożarową. Do tych urządzeń zaliczamy drzwi, bramy, przegrody przeciwpożarowe, przeciwpożarowe klapy odcinające na wentylacji bytowej. Ich niezadziałanie lub nieprawidłowe działanie może zakłócić przebieg procesu oddymiania, uczynić go zupełnie bezużytecznym lub, co gorsza, doprowadzić do tego, że pożar obejmie sąsiednie strefy. Z tego powodu ich funkcjonowanie powinno być kontrolowane przez centrale sterowania oddymianiem i urządzenia integracyjne w systemie BMS. Nieprawidłowe funkcjonowanie urządzeń wydzielających strefę pożarową może spowodować zwłaszcza uniemożliwienie uruchomienia przeciwpożarowych wentylatorów i klap oddymiających. Wszystkie urządzenia wydzielające i klapy powinny posiadać czujniki, które pozwolą potwierdzić ich zadziałanie. Potwierdzenie prawidłowego zadziałania składowych systemu oddymiania zgodnie z normą prPN-EN 12101 powinno nastąpić w ciągu maksymalnie 60 s od momentu wysłania sygnału wyzwalającego. Brak sygnału potwierdzającego w tym czasie oznacza uszkodzenie, które powinno być zasygnalizowane w urządzeniu integrującym.

Zgodnie z rozporządzeniem zastosowanie systemów oddymiania warunkuje powiększenie powierzchni stref pożarowych i wydłużenie dróg ewakuacyjnych, dlatego ich niezadziałanie skutkowałoby tym, że obiekt budowlany nie spełniałby podstawowych wymagań dotyczących bezpieczeństwa konstrukcji, zapewnienia odpowiednich warunków ewakuacji oraz bezpieczeństwa ekip ratowniczo-gaśniczych. Wynika z tego, że niezawodne działanie systemu oddymiania jest bardzo ważne, a wymagania zawarte w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury muszą być dokładnie przeanalizowane przez podmioty zajmujące się bezpieczeństwem pożarowym obiektów budowlanych.

IBP Nodex jest gotowy rozpocząć prace nad proponowanymi procedurami sterowniczymi i wymaganiami technicznymi dla tych systemów oddymiania, które mają odpowiadać wymogom rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Ponadto niezbędne staje się sformułowanie wymagań dotyczących zasilania (zarówno pneumatycznego, jak i elektrycznego), wykonawstwa, odbiorów, utrzymania ruchu i konserwacji.

Janusz Sawicki
IBP Nodex

 

Zabezpieczenia 4/2015

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów bez zgody redakcji zabronione / Zasady użytkowania strony