Pobierz
najnowszy numer

Newsletter

Zapisz się do naszego Newslettera, aby otrzymywać informacje o nowościach z branży!

Jesteś tutaj

O legitymowaniu na osiedlach chronionych

Printer Friendly and PDF

lead.jpg Czy pracownik ochrony ma prawo legitymowania osób wchodzących na teren chronionego osiedla z polecenia zarządu wspólnoty mieszkaniowej?

Zgodnie z ustawą z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 z późn. zm.) ogół właścicieli, których lokale wchodzą w skład określonej nieruchomości, tworzy wspólnotę mieszkaniową. Może ona również nabywać prawa i zaciągać zobowiązania (art. 6). Sprawami wspólnoty mieszkaniowej zajmuje się zarząd, który reprezentuje też wspólnotę na zewnątrz (art. 21 ust. 1). Jeśli zarząd jest kilkuosobowy, to zgodnie z ust. 2 ww. artykułu oświadczenia woli wspólnoty mieszkaniowej składają przynajmniej dwaj członkowie jej zarządu. Oczywiście wspólnota mieszkaniowa ma zdolność prawną jedynie w zakresie legalnych działań. Jej wszystkie czynności powinny być oceniane w tym świetle. Dotyczy to również sposobów ochrony osiedla.

Wszystkie zobowiązania firmy ochrony oraz zakres czynności pracowników ochrony są pochodną tzw. uprawnień właścicielskich mieszkańców.

Ochrona własności ma związek z bezwzględnym charakterem tegoż prawa własności. Właściciel może bowiem korzystać z rzeczy i rozporządzać rzeczą „z wyłączeniem innych osób” (art. 140 k.c.). Wypływa z tego obowiązek biernego poszanowania cudzego prawa własności przez osoby trzecie. Z uprawnień właścicielskich można korzystać w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego (spr. sygn. akt I CKN 745/00).

W kontekście niniejszej sprawy trzeba podkreślić, że choć członkiem wspólnoty nie jest najemca lokalu, korzysta on również z ochrony posesoryjnej.

A zatem – aby firma ochrony mogła zlecić swemu pracownikowi realizację zadań wynikających z art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia, musi mieć umocowanie zawarte w poleceniu, planie ochrony osiedla, umowie dotyczącej ochrony czy uchwale właścicieli lokali. Są osiedla chronione, w których nie kontroluje się uprawnień do wejścia, a jedynie interweniuje na wniosek mieszkańców. Są również takie, gdzie zasadą jest kontrolowanie podczas wejścia i wyjścia – zresztą na różne sposoby.

Dochodzimy tu do kwestii praktycznej, która musi być rozwiązania wewnątrz wspólnoty. Mianowicie nie zawsze w interesie mieszkańca jest prowadzenie ewidencji jego gości przez pracowników ochrony.

Na podstawie swego uprawnienia właścicielskiego każdy mieszkaniec może indywidualnie decydować, czy i kiedy ochrona osiedla ma sprawdzać i ewidencjonować jego gości. Pracownicy ochrony powinni respektować jego wolę. Jego postanowienia mogą odnosić się do wszystkich odwiedzających go gości. Może też uczynić wyjątek odnoszący się jakiejś osoby.

Dobrym sposobem pierwotnego rozstrzygnięcia tej kwestii przed zawarciem umowy z firmą ochrony jest właśnie wspomniana uchwała właścicieli lokali. Zgodnie z art. 23 wskazanej na początku ustawy, uchwały właścicieli lokali są podejmowane bądź na zebraniu, bądź w trybie indywidualnego zbierania głosów przez zarząd. Uchwała może być wynikiem głosów oddanych częściowo na zebraniu, częściowo w trybie indywidualnego ich zbierania. Należy dodać, że zgodnie z ustawą właściciel lokalu może zaskarżyć uchwałę wspólnoty z powodu jej niezgodności z przepisami prawa lub z umową właścicieli lokali, lub gdy narusza ona zasady prawidłowego zarządzania wspólną nieruchomością bądź w inny sposób narusza jego interesy.

Bez specjalnego upoważnienia wspólnota nie może zastąpić kimś innym swojego członka jako strony postępowania w sytuacji, w której działa on w swym własnym interesie, który nie jest związany z nieruchomością wspólną, i sprawa nie dotyczy interesu prawnego wszystkich członków. Wydaje się, że prawo każdego mieszkańca do rozstrzygania o odstąpieniu od jakiegokolwiek sprawdzania uprawnienia gościa do wejścia mieści się w granicach jego interesu prawnego.

Przejdziemy obecnie do treści uprawnień, jakie wynikają z ustawy o ochronie osób i mienia.

W punkcie 1 ust. 1 artykułu 36 jest następujące stwierdzenie: „Pracownik ochrony przy wykonywaniu zadań ochrony osób i mienia w granicach chronionych obiektów i obszarów ma prawo do ustalania uprawnień do przebywania na obszarach lub w obiektach chronionych oraz legitymowania osób, w celu ustalenia ich tożsamości”. Warunek podstawowy to działanie w granicach chronionego osiedla, a nie np. na terenie ogólnie dostępnym, poza władztwem wspólnoty mieszkańców.

Interpretując ten przepis, należy odnieść się do ogólnej definicji ochrony. Można tu przywołać tezę zaczerpniętą z wyroku WSA w Warszawie (sygn. VI SA/Wa 549/05), który stwierdza, że ustawowa definicja ochrony sprowadza się do działań wyłącznie prewencyjnych przy wykonywaniu zadań w granicach chronionych obiektów, do działania w celu zapobiegania, przeciwdziałania, niedopuszczania. W przypadku jakiegokolwiek przekroczenia tych granic nie można korzystać z ochrony prawnej wynikającej z wyżej wymienionego przepisu.

Trzeba również zaznaczyć, że czym innym jest legitymowanie dokonywane przez pracownika ochrony, a czym innym np. legitymowanie dokonywane przez policjanta, które jest określone w ustawie o policji. W kontekście przywołanego wyroku prawo policji do legitymowania służy innemu celowi, określonemu w art. 14 ust. 1 ustawy o policji („W granicach swych zadań policja w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń wykonuje czynności: operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjno-porządkowe”).

Jest to więc cel inny niż wynikający z ustawy o ochronie osób i mienia, określony dla pracowników ochrony. Ponadto legitymowanie, do którego uprawnienie jest określone w art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie osób i mienia, nie jest związane ze stosowaniem środków przymusu, tak jak legitymowanie dokonywane przez policjanta, które jest określone w art. 16 ustawy o policji, w którym jest napisane, że w razie niepodporządkowania się wydanym na podstawie prawa poleceniom organów policji lub jej funkcjonariuszy policjanci mogą zastosować środki przymusu bezpośredniego.

Osoba zamierzająca wejść na teren chronionego obiektu lub zatrzymana na terenie chronionym może odmówić poddania się legitymowaniu czy sprawdzeniu uprawnień do przebywania na takim terenie. Pracownik ochrony wzywa wówczas policję.

Należy podkreślić, że sposób ustalania uprawnień i legitymowania jest ściśle określony w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 listopada 1998 r. (Dz. U. Nr 144, poz. 933) w sprawie szczegółowego trybu działań pracowników ochrony, podejmowanych wobec osób znajdujących się w granicach chronionych obiektów i obszarów. W przypadku nieprzestrzegania tych przepisów przedsiębiorca lub pracownik ochrony może stracić swoją koncesję lub licencję.

Ustalenie uprawnienia osoby do przebywania na obszarze lub w obiekcie chronionym przez pracownika ochrony nie jest w zasadzie kontrowersyjne. Dokonuje się go przez:

  • sprawdzenie, czy osoba posiada przepustkę, identyfikator albo inny dokument uprawniający do przebywania na obszarze lub w obiekcie chronionym, wystawiony przez osobę zarządzającą tym obszarem lub obiektem,
  • porównanie okazanego dokumentu z określonym wzorem,
  • sprawdzenie okazanego dokumentu pod względem zgodności zawartych w nim danych personalnych z tożsamością osoby oraz sprawdzenie terminu jego ważności.

Mieszkaniec może (ustnie lub pisemnie) wyrazić zgodę na przebywanie danej osoby na obszarze chronionym lub w obiekcie chronionym. Warto podkreślić, że na żądanie osoby, której uprawnienie do wejścia jest sprawdzane, pracownik ochrony musi podać swoje imię i nazwisko oraz okazać licencję lub inny potwierdzający jego uprawnienia dokument w taki sposób, aby osoba legitymowana miała możliwość odczytania i zanotowania zawartych w tym dokumencie danych. Pracownik ochrony musi też podać podstawę prawną i przyczynę swoich czynności. Ważne jest zatem związane z tym stanowisko wspólnoty mieszkaniowej.

Legitymowanie w związku z wchodzeniem na teren osiedla chronionego jest i pozostanie drażliwe, gdyż zgodnie z ustawową definicją ochrona sprowadza się do wyłącznie prewencyjnych działań w granicach chronionych obiektów, a więc działań, które mają na celu zapobieganie, przeciwdziałanie, niedopuszczanie. Zasada legitymowania wszystkich osób będzie zawsze oceniana jako skrajny sposób realizowania tak określonego celu.

Tożsamość osoby legitymowanej ustala się na podstawie dowodu osobistego, tymczasowego dowodu osobistego, tymczasowego zaświadczenia tożsamości, dokumentu stwierdzającego tożsamość cudzoziemca, paszportu lub innych dokumentów potwierdzających tożsamość, zaopatrzonych w fotografię i adres osoby legitymowanej.

Istnieje jeszcze jeden ważny przepis w tym rozporządzeniu, który odnosi się do zasad dokumentacji firmy ochrony, mianowicie zawarty w § 6 i brzmiący następująco: „Z czynności legitymowania pracownik ochrony sporządza notatkę służbową, zawierającą dane personalne osoby legitymowanej, wskazanie rodzaju dokumentu oraz jego numeru i serii, a także czasu, miejsca i przyczyny legitymowania”. Ustalenie takiego obowiązku już w przypadku legitymowania pojedynczej osoby wskazuje na to, że legitymowanie ma się odbywać w wyjątkowych przypadkach. Można więc na przykład wylegitymować osobę, która nie została wylegitymowana wcześniej, gdyż przeszła przez płot. Nie jest zupełnie jasne, czy legitymowanie jest koniecznym elementem działań prewencyjnych w granicach chronionych obiektów, czy jest konieczne do zapobiegania, przeciwdziałania i niedopuszczania. W związku z nieostrością przepisu art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia, a także brakiem szerszego orzecznictwa problem dotyczący korzystania z przedmiotowych uprawnień pozostanie.

Należy zatem pamiętać, iż dane osobowe pozyskane w trakcie czynności dokonywanych na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie osób i mienia podlegają ochronie na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1999 r. o ochronie danych osobowych.

Co prawda zbiory danych gromadzone w związku z ewidencją wejść można by uznać za zwolnione z obowiązku rejestracji w GIODO na mocy art. 43 ust. 1 pkt 4 ze względu na ich przetwarzanie w związku ze świadczeniem usług na podstawie umów cywilnoprawnych. Podlegają one jednak pełnej ochronie na podstawie przepisów rozdziału 5-tej ustawy, które dotyczą zabezpieczenia danych osobowych, oraz w związku z prawami osoby, której dane dotyczą (rozdział 4).

Sposób uregulowania trybu legitymowania w wyżej wymienionym rozporządzeniu Rady Ministrów wskazuje na jego wyjątkowość (obowiązek sporządzania notatki w każdym przypadku legitymowania).

Na tle tezy orzeczenia o sygn. VI SA/Wa 549/05, która sprowadza ochronę do wyłącznie prewencyjnych działań w granicach chronionych obiektów, do zapobiegania, przeciwdziałania i niedopuszczania, zachodzi poważna wątpliwość, czy legitymowanie wszystkich wchodzących na teren chronionego osiedla może być traktowane jako rutynowe i niekwestionowane prawo pracownika ochrony. Sprzeciwia się temu ugruntowana zasada, że każdy działa w dobrej wierze, zakaz nadużywania prawa podmiotowego, które jest dotkliwe dla obywateli, i uciążliwość takiego korzystania z uprawnień przez pracowników ochrony.

Przepisy omawianego rozporządzenia są w dużej mierze kalką przepisów wykonawczych uzupełniających ustawę o policji, a ponadto powstały, zanim rozpoczął się okres budowy licznych osiedli zamkniętych. Uważam, że pora określić odrębne zasady kontroli na osiedlach.

Jan Rybczyński
radca prawny

Zabezpieczenia 6/2011

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów bez zgody redakcji zabronione / Zasady użytkowania strony