Zadania i obowiązki pełnomocnika ds. ochrony informacji niejawnych związane z technicznym zabezpieczeniem obiektów wojskowych

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 182, poz. 1228), zwanej dalej ustawą, na kierowniku jednostki organizacyjnej, w której przetwarzane są informacje niejawne, spoczywa obowiązek zorganizowania i zapewnienia funkcjonowania ochrony.

Zadania pełnomocnika ds. ochrony informacji niejawnych określa w tym zakresie art. 15 ust. 1 ustawy, który nakłada na pełnomocnika obowiązek opracowania planu ochrony informacji niejawnych w jednostce organizacyjnej, w którym musi on z należytą dbałością opisać zastosowane zabezpieczenia fizyczne wspomagające ochronę posiadanych/przetwarzanych zasobów niejawnych podlegających ochronie. Właściwa realizacja zadań związanych z zabezpieczeniem wiąże się między innymi z realizacją inwestycji związanej z instalacją technicznych zabezpieczeń ochranianych obiektów. Głównym celem tego procesu jest stworzenie systemu zabezpieczającego, który będzie niejawny i zabezpieczony przed sabotażem zarówno na etapie projektowania, jak i podczas jego budowy oraz eksploatacji.

Działania poprzedzające inwestycję obejmują nw. czynności:

• inwentaryzację posiadanych zasobów niejawnych (informacji, dokumentów, materiałów);
• analizę zagrożeń i ocenę ryzyka;
• opracowanie „Koncepcji organizacji zabezpieczenia posiadanych zasobów niejawnych”.

Na ich podstawie zostaną następnie przygotowane pozostałe wymagane prawem dokumenty inwestycyjne:

• minimalne wojskowe wymagania organizacyjno-użytkowe – MWWO-U (opracowuje je użytkownik, a weryfikuje i zatwierdza beneficjent);
• program organizacyjno-użytkowy/program inwestycji – POU lub PI (inwestor opracowuje go na podstawie zatwierdzonych MWWO-U lub zleca to zadanie uprawnionemu podmiotowi – w zależności od wielkości, zasięgu i rodzaju inwestycji);
• dokumentację kosztorysowo-projektową (która powstaje na podstawie POU lub PI oraz podlega ocenie i zatwierdzeniu przez komisję oceny projektu inwestycji – KOPI);

Na koniec wydawana jest prawomocna decyzja i zlecenie wykonania zadania.

Przygotowanie planu realizacji inwestycji musi obejmować organizację pracy i opracowanie harmonogramów wykonywania poszczególnych prac – z podziałem na branże (budowlana, instalacje elektryczne i elektrotechniczne niskoprądowe, sieci strukturalne przeznaczone do przetwarzania informacji niejawnych oraz elektroniczne systemy zabezpieczeń).

Ważnym elementem realizacji zadania inwestycyjnego jest ciągły nadzór pełnomocnika ds. ochrony lub wyznaczonej przez niego osoby z pionu ochrony nad pracami budowlanymi i instalowaniem elementów wchodzących w skład zabezpieczenia obiektu, a w późniejszym okresie także odbiór, eksploatacja i serwisowanie.

Stworzenie systemu zabezpieczeń musi być poprzedzone analizą zagrożeń i oszacowaniem prawdopodobieństwa ich wystąpienia. Analiza jest potrzebna ze względów technicznych i organizacyjnych. Należy wybrać urządzenia odpowiedniej klasy – adekwatnie do zagrożeń. Wysoki poziom ryzyka wystąpienia zagrożeń, na przykład w jednostce wojskowej, wymusza zastosowanie urządzeń, które muszą być zgodne z normami obronnymi. Odpowiedni projekt i dobór rozwiązań jest w tym przypadku podstawą kosztorysu inwestorskiego. Następnym etapem jest przygotowanie minimalnych wojskowych wymagań organizacyjno-użytkowych, w których należy określić zakres prac, ich obszar, branże, których dotyczą, oraz wymagania użytkownika dotyczące ochrony informacji niejawnych. W związku z ochroną informacji niejawnych powinno się wskazać odpowiednie rozwiązania techniczne oraz określić zasady organizacji i wymagania odnoszące się do wykonawców prac, dotyczące zwłaszcza przestrzegania zasad ochrony informacji niejawnych.

Wymagania MWWO-U są punktem wyjścia do przygotowania pozostałej dokumentacji dotyczącej zabezpieczenia realizowanej inwestycji (projektu inwestorskiego – POU/PI, specyfikacji indywidualnych warunków zamówienia – SIWZ, dokumentacji przetargowej, zlecenia wykonania, dokumentacji powykonawczej) oraz, w efekcie końcowym, decyzji PINB – zezwalającej na użytkowanie obiektu.

Przygotowany na zlecenie inwestora projekt musi być uzgodniony z pełnomocnikiem ds. ochrony w zakresie zastosowanych rozwiązań technicznych, planowanych urządzeń technicznych, budowlanych i elektronicznych systemów zabezpieczeń. Pełnomocnik wraz z osobami z branży budowlanej oraz osobami będącymi administratorami elektronicznych systemów zabezpieczeń ocenia, czy projekt spełnia kryteria wskazane w Minimalnych Wojskowych Wymaganiach Organizacyjno-Użytkowych, czy wybrane rozwiązania są adekwatne do zagrożeń, zgodne z normami obronnymi i czy informacje niejawne będą właściwie chronione. Niejednokrotnie projekt dotyczy tylko przebudowy, rozbudowy lub budowy samego systemu zabezpieczeń.

W efekcie końcowym powstaje projekt konfiguracji systemu odpowiedniego pod względem technicznym i ekonomicznym, a zatem możliwy do zrealizowania przez inwestora.
Istotnym elementem projektu jest kosztorys inwestorski, który powinien dokładnie określać wartość całej inwestycji z podziałem na poszczególne branże, w tym ceny zaproponowanych zabezpieczeń, co pozwala na przejście do następnego etapu, którym jest zaplanowanie wydatków związanych z jego realizacją.

Po zaplanowaniu wydatków przychodzi czas na wybranie wykonawcy systemu technicznych zabezpieczeń. Zajmuje się tym właściwa dla jednostki komórka ds. zamówień publicznych, ściśle współpracująca w tym zakresie z pełnomocnikiem ds. ochrony, który uczestniczy w przygotowaniu dokumentacji technicznej zwanej SIWZ (specyfikacją istotnych warunków zamówienia). W takiej specyfikacji precyzuje się wymagania systemowe, przyrządowe i eksploatacyjne dotyczące systemu technicznych zabezpieczeń bez wskazania systemu konkretnej firmy. Dokumentacja powinna zawierać między innymi:

• projekt technicznego systemu zabezpieczeń,
• wzór umowy,
• wzór instrukcji bezpieczeństwa przemysłowego (przygotowanej przez pełnomocnika ds. ochrony użytkownika),
• wymagania stawiane wykonawcy zamówienia, które dotyczą między innymi:

1. koncesji na wykonywanie prac związanych z instalowaniem elektronicznych systemów zabezpieczeń,
2. świadectw bezpieczeństwa przemysłowego,
3. poświadczeń bezpieczeństwa osobowego lub upoważnień do dostępu do informacji niejawnych oznaczonych klauzulą zastrzeżone.

Właściwe zaprojektowanie technicznych zabezpieczeń oraz przygotowanie specyfikacji do dokumentacji przetargowej wymaga od pełnomocnika wiedzy z zakresu systemów zabezpieczeń. Niejednokrotnie pełnomocnik korzysta z wiedzy podległych mu w pionie ochrony administratorów elektronicznych systemów zabezpieczeń. Jeżeli w jednostce organizacyjnej nie ma osób posiadających fachową wiedzę z tego zakresu, trzeba skorzystać z wiedzy rzeczoznawcy czy eksperta w dziedzinie systemów technicznych zabezpieczeń. Zdarza się, że takiego eksperta należy zatrudnić już na etapie przygotowania inwestycji i wyłonienia wykonawcy projektu. Ekspert powinien występować jako doradca inwestora i wykonawca specjalistycznej części dokumentacji przetargowej. Może on (w imieniu inwestora) nadzorować przebieg prac instalacyjnych i montażowych. Ekspert lub projektant powinien być obecny także przy odbiorze elektronicznych systemów zabezpieczeń i sprawdzić, czy systemy są wykonane zgodnie z projektem.

Rola pełnomocnika nie kończy się w chwili wykonania technicznego zabezpieczenia obiektu. Uczestniczy on jako gestor systemów zabezpieczeń w ich właściwej eksploatacji, konserwacji oraz w usuwaniu ewentualnych usterek i awarii w celu zapewnienia ciągłości ich działania. Jest odpowiedzialny za umożliwienie modernizacji systemów w przyszłości.

Planowanie, projektowanie i instalowanie systemów technicznych zabezpieczeń jest dziedziną obszerną, wymagającą dużej wiedzy z zakresu inżynierii i znajomości specyfiki prac inwestycyjno-remontowych. Ponadto pełnomocnik musi czuwać nad niejawnością tego procesu, zarówno na etapie planowania, jak i na etapie realizacji. Wykonawcy (osoby fizyczne i prawne) powinni posiadać stosowne poświadczenia bezpieczeństwa (osoby fizyczne) i świadectwa bezpieczeństwa przemysłowego (osoby prawne) – adekwatne do wymaganego poziomu ochrony informacji niejawnych wynikającego z najwyższej przewidywanej klauzuli przetwarzanych danych. Niejawność całości postępowania inwestycyjnego gwarantuje szczelność systemu oraz jego właściwe późniejsze działanie.

Czesław Ćwiek
Bezpieczeństwo oraz Ochrona Informacji Niejawnych
i Danych Osobowych

Zabezpieczenia 6/2013

Bibliografia:

1. Decyzja Nr 105/MON z 1 kwietnia 2011 r. w sprawie zatwierdzenia i wprowadzenia dokumentów normalizacyjnych dotyczących obronności i bezpieczeństwa państwa (Dz. Urz. MON z 2011 r., nr 7, poz. 90).
2. Decyzja Ministra Obrony Narodowej nr 7/MON z 20 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony systemów teleinformatycznych przeznaczonych do przetwarzania informacji niejawnych w resorcie obrony narodowej (Dz. Urz. MON z 2012 r. poz. 8).
3. Przepisy prawne regulujące procesy inwestycyjne w obiektach i kompleksach resortu ON, mat. Szefostwa Infrastruktury Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych, Bydgoszcz 2011.
4. Rozporządzenie Rady Ministrów z 29 maja 2012 r. w sprawie środków bezpieczeństwa fizycznego stosowanych do zabezpieczania informacji niejawnych (Dz. U. z 19 czerwca 2012 r., poz. 683).
5. Ustawa o ochronie informacji niejawnych z 5 sierpnia 2010 r. (Dz. U. z 2010 r., nr 182, poz. 1228).
6. Zarządzenie Ministra Obrony Narodowej nr 57/MON z dnia 16 grudnia 2011 r. w sprawie szczególnego sposobu organizacji i funkcjonowania kancelarii tajnych oraz innych niż kancelaria tajna komórek organizacyjnych odpowiedzialnych za przetwarzanie informacji niejawnych, sposobu i trybu przetwarzania informacji  niejawnych oraz doboru i stosowania środków bezpieczeństwa fizycznego (Dz. Urz. MON z 2011 r., nr 25, poz. 402).