Pobierz
najnowszy numer

Newsletter

Zapisz się do naszego Newslettera, aby otrzymywać informacje o nowościach z branży!

Jesteś tutaj

Ochrona obiektów zabytkowych i zbiorów muzealnych przed pożarem lub zalaniem

Printer Friendly and PDF

Ewakuacji i przemieszczania zbiorów muzealnych, eksponatów czy elementów wyposażenia muzeów, budynków zabytkowych, sakralnych, wystawowych itp. można dokonywać zarówno w związku z normalnie prowadzoną działalnością (organizowanie wystaw, eksponowanie, magazynowanie i przechowywanie), a także w celu ich zabezpieczenia przed uszkodzeniem, zniszczeniem czy utratą. W artykule chciałbym ograniczyć się do drugiego przypadku.

Są dwa główne zagrożenia, które powodują konieczność ewakuacji zbiorów najczęściej – zagrożenie pożarem oraz zagrożenie zalaniem. Jednoznacznie potwierdzają to statystyki. W przypadku pożaru albo zalania pierwszym i podstawowym zadaniem właściciela obiektu lub zarządcy nieruchomości jest natychmiastowa ewakuacja ludzi ze stref, w których zagrożone jest ich zdrowie lub życie. Wymagania z tym związane są szczegółowo uregulowane przez odpowiednie przepisy, zwłaszcza Prawo Budowlane oraz przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej. Wymagania dotyczące ewakuacji zbiorów w przypadku zagrożenia reguluje z kolei rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 września 2014 roku w sprawie zabezpieczenia zbiorów muzealnych przed pożarem, kradzieżą i innymi niebezpieczeństwami grożącymi ich zniszczeniem lub utratą (Dz. U. z 2014 r., poz. 1240). Ponadto muzea zostały zobowiązane do opracowania i wprowadzenia do połowy 2015 roku instrukcji przygotowania zbiorów do ewakuacji.

W celu podjęcia decyzji o ewakuacji osób czy zbiorów w przypadku zagrożenia konieczne jest odpowiednio wczesne jego wykrycie i powiadomienie o nim osób i służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo. Kiedy ewakuacja jest niezbędna? Najczęściej wówczas, gdy powstałe zagrożenie osiąga (lub istnieje duże prawdopodobieństwo, że osiągnie) taką skalę i rozmiary, że nie będzie możliwe jego opanowanie. Kiedy najczęściej dochodzi do tak niebezpiecznej sytuacji? Wówczas, gdy powstałe zagrożenie nie zostało odpowiednio wcześnie wykryte i zasygnalizowane lub powstało bardzo gwałtownie. W efekcie dochodzi do niekontrolowanego rozwoju zdarzeń, któremu trudno lub wręcz nie można przeciwdziałać.
Jedną z najważniejszych metod przeciwdziałania pożarowi i zalaniu oraz ograniczania ich skutków jest wyposażenie obiektów w odpowiednią infrastrukturę, tj. urządzenia techniczne umożliwiające odpowiednio wczesne wykrycie powstałego zagrożenia.

W ostatnich latach można było dostrzec bardzo duży postęp w tym zakresie. Obecnie mamy do dyspozycji liczne rozwiązania, które umożliwiają skuteczne i bardzo wczesne wykrycie oraz automatyczne ograniczenie, a nawet zneutralizowanie wielu rodzajów zagrożeń. W przypadku wykrywania pożaru albo zalania każda sekunda jest dosłownie na wagę złota i decyduje o skuteczności późniejszych działań ratowniczych. W związku z tym bezwzględnie powinniśmy wykorzystywać wszelkie możliwości techniczne i organizacyjne. Jeżeli zapewnimy odpowiedni czas na wykrycie zagrożenia, możliwa będzie lepsza ochrona zbiorów przed ich nieodwracalnym uszkodzeniem, zniszczeniem czy utratą.

W przypadku pożaru najważniejsze jest wykrycie go w bardzo wczesnej fazie, czyli w fazie tlenia lub wzrostu temperatury ponad normę, czyli wówczas, gdy jeszcze nie powstał otwarty ogień i nie nastąpiło jego rozgorzenie. Najlepiej ilustruje to wykres faz rozwoju pożaru przedstawiający wzrost temperatury w funkcji czasu. Jeżeli pozwolimy na niekontrolowany rozwój pożaru, który osiągnie stan rozgorzenia, to szanse na jego opanowanie i uratowanie obiektu (strefy pożarowej) są praktycznie równe zeru.

Warto podkreślić, iż obecnie dostępne są nowoczesne rozwiązania, które umożliwiają wykrycie pożaru w bardzo wstępnej fazie. Z kolei rozwój systemów i technik bezprzewodowych stworzył dodatkowo możliwość instalowania systemów detekcji pożaru bez konieczności układania okablowania, a w związku z tym bez potrzeby ingerencji w strukturę zabytkowego obiektu. Wcześniej instalowanie systemów wykrywania pożaru w tego rodzaju obiektach bardzo często było praktycznie niemożliwe ze względu na ograniczenia techniczne czy konserwatorskie.

Rys. 1. Przebieg pożaru w funkcji czasu T=f(t)

 

Podobnie jest w przypadku zagrożenia zalaniem. Tylko wczesne wykrycie źródła wycieku umożliwia ograniczenie jego skutków. Trzeba pamiętać, że często bardzo duże straty są spowodowane przez z pozoru drobne i niegroźne wycieki, które nie zostały odpowiednio wcześnie wykryte. Zabytkowe budynki są szczególne zagrożone zalaniem z powodu złego stanu technicznego funkcjonujących od wielu lat instalacji. Duże zagrożenie stwarzają także wszechobecne instalacje klimatyzacyjne, hydrantowe, gaśnicze, wodne i kanalizacyjne, nierzadko przebiegające przez pomieszczenia, w których eksponowane lub magazynowane są zbiory. Zagrożenie zalaniem w pomieszczeniach magazynowych może trwać przez wiele godzin, a nawet dni, jako że najczęściej są to pomieszczenia zamknięte i niemonitorowane, a w niektórych obiektach nie ma całodobowego nadzoru czy obsługi. Ponadto dostęp do większości pomieszczeń, w których przechowywane czy magazynowane są zbiory, jest możliwy dopiero w efekcie określonych procedur, co ma duży wpływ na szybkość reakcji. Wydłuża to znacznie czas weryfikacji zagrożenia, a tym samym utrudnia podjęcie szybkich i skutecznych działań ratowniczo-zapobiegawczych w przypadku jego potwierdzenia.

W przypadku ochrony przeciwpożarowej problem jest prawnie uregulowany, chociaż tylko częściowo. Należy wyraźnie podkreślić, że nie wszystkie obiekty zabytkowe, łącznie z tymi, które stanowią nasze dziedzictwo kulturowe i narodowe, muszą być wyposażone w systemy sygnalizacji pożarowej obejmujące urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe służące do samoczynnego wykrywania i przekazywania informacji o pożarze, a także urządzenia odbiorcze odbierające alarmy pożarowe i sygnały uszkodzeniowe. Wymóg taki odnosi się tylko do tych obiektów, które są wymienione w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. Zgodnie z § 28.1 ust. 14 w systemy sygnalizacji pożarowej obligatoryjnie powinny być wyposażone „muzea oraz zabytki budowlane wyznaczone przez Generalnego Konserwatora Zabytków w uzgodnieniu z Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej”. Niestety systemy te nie są instalowane w zagrożonych miejscach, jeżeli zastosowanie ich tam nie jest narzucone przez przepisy.

Niestety żadne przepisy w Polsce nie regulują zastosowania systemów wykrywania wycieków, nawet w odniesieniu do obiektów o szczególnej wartości kulturowej czy materialnej. W efekcie, mimo największych strat wywołanych zalaniami, na dzień dzisiejszy w systemy wykrywania wycieków wyposażane są tylko nieliczne obiekty. Jest to niezrozumiałe tym bardziej, że koszty ich instalacji oraz eksploatacji są relatywnie bardzo niskie.

W kolejnym artykule będę starał się przedstawić sposoby działania oraz techniczne rozwiązania umożliwiające wczesną i skuteczną detekcję zagrożeń pożarem i wyciekami.

Arkadiusz Milka
rzeczoznawca ds. zabezpieczeń technicznych i zarządzania bezpieczeństwem

 

Zabezpieczenia 6/2017

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów bez zgody redakcji zabronione / Zasady użytkowania strony