Fot. 1. Adresowalne czujki liniowe montuje się w pomieszczeniach o dużej wysokości i kubaturze
Duża powierzchnia, a zarazem i kubatura pomieszczeń, z jaką mamy do czynienia przede wszystkim w przypadku budynków użyteczności publicznej, obiektów przemysłowych czy różnego rodzaju budowli zabytkowych, wymaga odpowiedniego podejścia do kwestii zabezpieczenia przeciwpożarowego.
Czujki dymu to urządzenia odpowiedzialne za wykrywanie dymu, toksycznych gazów i podwyższonej temperatury, które najczęściej towarzyszą pożarom. Najbardziej znane czujki punktowe montuje się zwykle na sufitach pomieszczeń mieszkalnych oraz użytkowych, a ich parametry są dostosowane do obiektów o ograniczonej wysokości i kubaturze. W przypadku pomieszczeń o dużej powierzchni i wysokości, takich jak hale produkcyjne, galerie handlowe, terminale lotnisk czy sale koncertowe, czujki punktowe nie spełnią swego zadania. W takich miejscach powinno się stosować adresowalne czujki liniowe działające na podczerwień, które stworzono z myślą o obiektach o dużej kubaturze.
Detekcja pożaru na dużą odległość
Adresowalne czujki liniowe składają się z urządzenia zasadniczego oraz zwierciadła pryzmatycznego, które są montowane na przeciwległych ścianach w analogicznej lokalizacji. Zasada działania czujki liniowej opiera się na analizie przejrzystości powietrza w przestrzeni pomiędzy tymi elementami. Uruchomiona czujka w stanie aktywności emituje wiązkę promieniowania podczerwonego w stronę zwierciadła. Odbity od reflektora sygnał powraca do czujki, gdzie mierzona jest wartość osłabienia wiązki. Jeśli w powietrzu unosi się dym o stężeniu przekraczającym minimalną wartość progową, wiązka podczerwieni ulega osłabieniu, a następnie wraca do czujki, która po wykryciu zmniejszenia intensywności promieniowania przechodzi w stan alarmowy, powiadamiając tym samym centralę zarządzającą o konieczności podjęcia dalszej akcji przeciwpożarowej. Jeśli w pobliżu odbitej wiązki znajdują się powierzchnie silnie odbijające światło, do odbiornika promieniowania mogą docierać przypadkowe wiązki świetlne, odbite od przedmiotów znajdujących się w pobliżu. Należy wziąć to pod uwagę i zapobiec takiej ewentualności.
Dostępne na polskim rynku adresowalne czujki liniowe różnią się zasięgiem działania. Mogą mieć zasięg od 5 do 50 metrów lub od 50 do aż 100 metrów, a zasięg niektórych z nich wynosi nawet 200 metrów. Maksymalna szerokość pola prawidłowej detekcji wiązki podczerwieni wynosi ±7,5 m od osi wiązki (przy płaskim stropie). Czujki o mniejszym zasięgu są wyposażone w jedno zwierciadło pryzmatowe, natomiast te, których zasięg jest większy – w cztery takie zwierciadła, montowane obok siebie. Takie rozwiązanie umożliwia zabezpieczenie nawet bardzo dużych powierzchni, jak na przykład hale magazynowe, bez konieczności stosowania dużej liczby mniejszych urządzeń.
Prosty montaż
Kompaktowa obudowa czujek liniowych umożliwia zainstalowanie ich na ścianie, a nie na suficie, co wydatnie ułatwia montaż i konserwację. Czujka liniowa musi być zamocowana na stałych elementach konstrukcji budynku, a sugerowana wysokość jej umiejscowienia wynosi od 0,3 do 0,6 metra poniżej stropu – ze względu na występowanie tuż przy stropie zjawiska „poduszki cieplnej”, blokującej unoszenie się dymu. Zwierciadło pryzmatyczne nie może być montowane na szkle lub powierzchniach gładkich, odbijających promienie świetlne. Wybierając miejsce montażu, należy zwrócić uwagę na to, czy promień między czujką i odpowiadającym jej zwierciadłem nie będzie niczym przesłaniany, bowiem to mogłoby zakłócić pracę czujki.
Instalacja ogranicza się do prostego ułożenia dwóch przewodów, np. z wykorzystaniem uchwytów montażowych, które umożliwiają równe ich ułożenie, oraz przymocowania czujki. Urządzenia MAB 50R zostały przystosowane do pracy z analogową centralą DF, która jest odpowiedzialna za odbiór sygnału mającego związek z obecnością dymu oraz wysłanie informacji o zagrożeniu. Na panelu obsługi centrali sygnalizowane są również wszelkie usterki, które mają wpływ na działanie czujek, co pozwala na szybkie wykrycie błędu oraz przywrócenie pełnej sprawności urządzeń. Czujki są zasilane z pętli dozorowej, co ułatwia zarządzanie całym systemem oraz eliminuje konieczność zastosowania dodatkowego kabla doprowadzającego zasilanie.
Instalacja i uruchomienie urządzenia
Czujka liniowa ma zazwyczaj trzy tryby aktywności: tryb pryzmatowy, opracowany w celu wstępnego prostego dostrajania wiązki i reflektora, tryb wyrównujący, umożliwiający precyzyjne wyrównanie wiązki bez konieczności dodatkowej kalibracji wyposażenia, oraz standardowy, normalny tryb działania. Interfejs użytkownika obejmuje dwa wskaźniki stanu czujki w postaci diod LED – nieprzerwane świecenie czerwonej diody LED sygnalizuje pożar, natomiast miganie żółtej diody sygnalizuje usterkę czujki.
Producenci adresowalnych czujek liniowych zazwyczaj wyposażają je również w filtr testowy, który umożliwia przeprowadzenie symulacji odpowiedniego poziomu zaciemnienia dymem w celu potwierdzenia prawidłowego działania i właściwej konfiguracji.
Fot. 2. Adresowalna czujka liniowa typu MAB 50R
Trzy tryby czułości
Dostępne na polskim rynku czujki liniowe mają trzy tryby czułości. Przy największej czułości reagują już w momencie obniżenia się poziomu sygnału o 25%, co umożliwia sygnalizowanie już niewielkiego zadymienia. Ponadto urządzenia te są wyposażone w mechanizm automatycznej korekcji, który kompensuje osłabienie sygnału występujące na skutek nieuniknionego brudzenia się układu soczewek. Analogowe czujki liniowe są wyposażone również w zabezpieczenie przed fałszywym alarmem. W przypadku nagłego spadku poziomu sygnału poniżej 10% jego wartości początkowej dopiero po 10 sekundach urządzenie sygnalizuje potencjalną awarię sprzętu. Dzięki temu unikniemy nagłych alarmów przeciwpożarowych spowodowanych przesunięciem lustra bądź przypadkowym przesłonięciem czujek.
W warunkach długotrwałej pracy należy liczyć się z powolnym osłabianiem natężenia wiązki spowodowanym starzeniem się układów elektronicznych oraz osiadaniem kurzu na układach optycznych. Zjawisko to jest analizowane przez odbiornik co 15 min i kompensowane, a różnice większe niż 0,7 dB/h są automatycznie korygowane.
Możliwość zastąpienia wielu czujek punktowych systemem detektorów liniowych nie tylko ogranicza koszty związane z zabezpieczeniem przeciwpożarowym budynku. Łatwiejsze zarządzanie oraz krótsze przerwy wynikające z konieczności dokonania przeglądu i konserwacji tych urządzeń na pewno pozytywnie wpłyną na bezpieczeństwo ludzi i mienia znajdującego się w budynku.
Sieć czujek
Najnowocześniejsze adresowalne centrale mogą ze sobą współpracować w hierarchicznej, pierścieniowej strukturze, tworząc sieć. Ułatwia to projektowanie systemu ochrony przeznaczonych dla obiektów bardzo dużych lub rozproszonych w terenie. W strukturze pierścieniowej istnieje możliwość pełnej wymiany informacji pomiędzy tworzącymi ją elementami. Jedna z central może zostać programowo wybrana jako nadrzędna (master) w stosunku do pozostałych, podporządkowanych (slave), i koordynować pracę systemu. W przypadku uszkodzenia jednej z central w takiej sieci pozostałe centrale mogą przejąć funkcje ochrony obiektu wyłączonej centrali. Centrale mogą być połączone nowoczesnym traktem światłowodowym lub zwykłym kablem miedzianym.
System DF 6000 firmy D+H wykorzystuje technologię inteligentnego adresowania programowego, co znacznie upraszcza instalację i uruchomienie. Po zainstalowaniu systemu i wyborze menu automatycznego uczenia panel sterujący systemu automatycznie skanuje pętle detekcyjne i przypisuje każdemu urządzeniu adres odpowiadający jego pozycji w pętli, dzięki czemu można uniknąć ręcznego adresowania urządzeń, które jest zajęciem czasochłonnym i niesie za sobą ryzyko błędów.
Główną innowacją w systemie DF 6000 jest możliwość włączenia do niego odgałęzień/linii urządzeń analogowych, które są zasilane z pętli głównej, z wykorzystaniem przedstawionych wcześniej interfejsów.
Gdy panel wykryje odgałęzienie, przerwie przypisywanie adresów urządzeniom włączonym do pętli, przypisze kolejno adresy każdemu z urządzeń znajdujących się w odgałęzieniu, a następnie będzie kontynuować adresowanie urządzeń pętli głównej.
Każde urządzenie analogowe DF6000 jest wyposażone w izolator zwarć zapewniający maksymalną integralność systemu. Pojedyncze zwarcie nie spowoduje dezaktywacji żadnego z urządzeń zamontowanych w pętli. Wskutek zadziałania izolatorów zwarć w urządzeniach po obu stronach zwarcia centrala sterująca DF 6000 otrzymuje komunikat z obu końców pętli. Moduły linii bocznych również są wyposażone w izolator zwarć, który umożliwia – w przypadku zwarcia w odgałęzieniu – zachowanie integralności pętli głównej. Dane dotyczące maksymalnej dopuszczalnej wielkości obszaru, jaki może być objęty jednym odgałęzieniem/linią, określają normy, np. EN54 (część 2. i 4.).
Przemysław Knura
D+H Polska
Zabezpieczenia 4/2013