Pobierz
najnowszy numer

Newsletter

Zapisz się do naszego Newslettera, aby otrzymywać informacje o nowościach z branży!

Jesteś tutaj

Bezpieczeństwo użytkowania elementów otworowych

Printer Friendly and PDF

Bramy, drzwi, okna, świetliki, wyłazy, klapy dachowe, żaluzje, okiennice, markizy wyposażone w napęd elektromechaniczny podlegają wymaganiom nie tylko dyrektywy budowlanej, ale także dyrektywom: maszynowej, niskonapięciowej oraz kompatybilności elektromagnetycznej i równocześnie odpowiednim przepisom krajowym wdrażającym te dyrektywy.

Krajowe i europejskie regulacje prawne w odniesieniu do wyrobów budowlanych

Handel bez barier to główna idea powstania Unii Europejskiej. Aby stworzyć skuteczny system zapewniający wolny obrót towarów na terenie państw członkowskich UE, potrzebne są odpowiednie regulacje prawne. Podstawowym dokumentem prawa unijnego są dyrektywy, których postanowienia kraje członkowskie mają obowiązek wdrożyć do ustawodawstwa krajowego w określonym terminie.

Polska jako członek UE cały czas kontynuuje proces dostosowywania własnego prawodawstwa do wymagań unijnych. Wiele zapisów wdrażających postanowienia dyrektyw zaczęło obowiązywać z dniem uzyskania przez Polskę członkostwa w UE, 1 maja 2004 roku.

Dyrektywy horyzontalne w polskich przepisach prawnych

Europejska ocena bezpieczeństwa wyrobów jest spójnym systemem stanowiącym pewną całość. Dyrektywy odnoszące się do określonych grup wyrobów lub zagrożeń są tylko jego częścią składową. Uzupełnione są one o dyrektywy horyzontalne, dotyczące wszystkich wyrobów. Najważniejsze z nich to:

a) Dyrektywa 92/59/EWG o ogólnym bezpieczeństwie wyrobów

Dyrektywa ta określa ogólne wymagania dotyczące bezpieczeństwa wszystkich wyrobów. Podaje definicje wyrobu bezpiecznego i określa obowiązki producentów, importerów oraz dystrybutorów w celu zapewnienia, że wprowadzany do obrotu wyrób jest bezpieczny. Ponadto nakłada na państwo obowiązek kontroli rynku pod względem bezpieczeństwa wyrobów umieszczonych na rynku oraz ustala procedury awaryjne w przypadku zidentyfikowania na rynku wyrobów niebezpiecznych.

Do polskiego prawa dyrektywa ta została wdrożona Ustawą z 22 stycznia 2000 roku o ogólnym bezpieczeństwie produktów (DzU nr 15, poz. 179), która została zastąpiona Ustawą z 12 grudnia 2003 roku (DzU nr 229, poz. 2275).

b) Dyrektywa 85/374/EWG dotycząca odpowiedzialności za skutki wadliwości wyrobów

Dyrektywa stanowi, że za skutki wynikłe z wadliwości wyrobu odpowiada jego producent. Taką samą odpowiedzialność ponosi też importer wyrobu mający siedzibę na  terenie UE, co nie zdejmuje odpowiedzialności z producenta. Jeżeli ani producent, ani importer nie mogą być zidentyfikowani – odpowiedzialność ponosi sprzedawca lub inna osoba wprowadzająca wyrób do obrotu.

Dotyczy odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez wadliwy wyrób i nie obejmuje wad użytkowych samego wyrobu.
Zgodnie z dyrektywą wyrobem wadliwym jest wyrób, który nie zapewnia bezpieczeństwa, jakiego ma prawo oczekiwać użytkownik, stosując wyrób zgodnie z przeznaczeniem. Dyrektywa określa również okoliczności, w których producent nie ponosi odpowiedzialności za szkody wyrządzone w wyniku niewłaściwego stosowania wyrobu.

Do polskiego prawa dyrektywa ta została wdrożona Ustawą z 2 marca 2000 roku o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (DzU nr 22, poz. 271 z późniejszymi zmianami).

Dyrektywy nowego podejścia

W procesie tworzenia idei wolnego handlu, początkowo zakładano, że warunkiem wystarczającym zapewnienia swobodnego przepływu towarów będzie spełnienie wymagań norm najpierw krajowych, a po utworzeniu organizacji CEN i CENELEC – europejskich. Potrzeby dotyczące liczby norm okazały się olbrzymie, a tempo ich tworzenia było zbyt wolne. Ponadto z definicji normy wynika, że jej stosowanie nie jest obowiązkowe. Zadecydowano więc, że zasady wolnego obrotu towarami będą określać dokumenty prawa – dyrektywy. Zaczęto opracowywać dyrektywy dla poszczególnych grup wyrobów, zawierające szczegółowe wymagania, które  ich dotyczą, tzw. dyrektywy przedmiotowe. Analiza takiego podejścia wykazała istotną wadę, polegającą na tym, że sformułowanie szczegółowych wymagań dla określonych wyrobów w postaci dokumentu prawnego hamuje postęp techniczny.

W związku z powyższym podjęto decyzję o zmianie koncepcji podejścia do zasad wolnego handlu i opracowano tzw. nowe podejście, które charakteryzuje się następującymi zasadami:

  1. Przedmiotem harmonizacji prawa w zakresie swobodnego przepływu towarów są przepisy odnoszące się do wyrobów wprowadzanych na rynek po raz pierwszy, dotyczące bezpieczeństwa, zdrowia i ochrony środowiska.
  2. Przepisy te są określane w postaci wymagań zasadniczych przez dyrektywy nowego podejścia, wymagania szczegółowe określają specyfikacje techniczne, np. normy zharmonizowane z tymi dyrektywami.
  3. Norma zharmonizowana to norma europejska opracowana na podstawie mandatu Komisji Europejskiej i opublikowana w Dzienniku Urzędowym UE.
  4. Stosowanie specyfikacji technicznych w formie norm nie jest obowiązkowe.
  5. Zaleca się władzom krajowym uznawanie przez domniemanie zgodności, że wyrób zgodny z normą zharmonizowaną spełnia wymagania podstawowe odpowiedniej dyrektywy.

Koncepcja nowego podejścia w znacznej części ogranicza interwencję państwa w proces projektowania, wytwarzania oraz umieszczania wyrobów na rynku lub dopuszczania ich do użytkowania. Na wytwórcy spoczywa obowiązek zapewnienia tego, aby jego wyrób był bezpieczny, czyli taki, który w zwykłych lub w innych, dających się rozsądnie przewidzieć warunkach jego używania nie stwarza żadnego zagrożenia dla konsumentów lub stwarza zagrożenie znikome, dające się pogodzić z jego zwykłym używaniem. Wytwórcy pozostawiono wybór rozwiązań technicznych, ograniczony obowiązkiem spełnienia zasadniczych wymagań określonych w dyrektywach nowego podejścia.

Model dyrektywy nowego podejścia przedstawiono na rys. 1.

Image
Rys. 1. model dyrektywy nowego podejścia

W celu spełnienia wymagań dyrektyw nowego podejścia producent powinien przeprowadzić analizę zagrożeń stwarzanych przez wyrób, aby zidentyfikować te zasadnicze wymagania, które powinny być spełnione, by wyeliminować lub ograniczyć te zagrożenia. Na podstawie tej analizy producent powinien określić dyrektywy mające zastosowanie w odniesieniu do jego wyrobu. Jeżeli w odniesieniu do wyrobu ma zastosowanie kilka dyrektyw, przed umieszczeniem wyrobu na rynku i oznakowaniem go znakiem CE producent jest zobowiązany do spełnienia postanowień w nich wszystkich zawartych.

Nie wszystkie wyroby budowlane podlegają tylko i wyłącznie wymaganiom dyrektywy budowlanej. Drzwi, okna, bramy, żaluzje, markizy, świetliki, wyłazy, klapy dachowe itp. wyposażone: 

  • w napęd pneumatyczny podlegają wymaganiom dyrektywie budowlanej i maszynowej,
  • w napęd elektromechaniczny lub elektrohydrauliczny podlegają wymaganiom dyrektywy budowlanej, maszynowej, niskonapięciowej oraz kompatybilności elektromagnetycznej.
    W przypadku napędów pneumatycznych oraz elektrohydraulicznych w zależności od ciśnienia roboczego, pojemności siłowników i rodzaju medium roboczego należy również rozważyć spełnienie wymagań dyrektyw:
  • 87/404/EWG Proste zbiorniki ciśnieniowe, wdrożonej do polskiego prawa Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 23 grudnia 2005 roku w sprawie zasadniczych wymagań dla prostych zbiorników ciśnieniowych (DzU nr 259, poz. 2171),
  • 97/23/WE Urządzenia ciśnieniowe, wdrożonej do polskiego prawa Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 21 grudnia 2005 roku w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń ciśnieniowych i zespołów urządzeń ciśnieniowych (DzU nr 263, poz. 2200).

Dyrektywa 89/106/EWG
Wyroby budowlane i wdrażające ją polskie przepisy prawne

Podstawowym dokumentem prawa europejskiego dotyczącym swobodnego przepływu wyrobów budowlanych na terenie krajów UE jest Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich 89/106/EWG z 21 grudnia 1988 roku w sprawie zbliżenia ustaw, rozporządzeń i przepisów administracyjnych państw członkowskich dotyczących wyrobów budowlanych. Dla zapewnienia wolnej wymiany handlowej wyrobów budowlanych niezbędne jest zniesienie jakichkolwiek barier technicznych będących wynikiem rozbieżności występujących w postanowieniach obecnych norm krajowych państw członkowskich na wyroby budowlane i usunięcie niejednolitości kryteriów przyjmowanych za podstawę do oceny nowych wyrobów, dla których wydawane są krajowe aprobaty techniczne.

Dyrektywa 89/106/EWG odbiega od ogólnych zasad dyrektyw nowego podejścia. Główne różnice są następujące:

  1. Dyrektywa 89/106/EWG przewiduje dwa rodzaje specyfikacji technicznych dla wyrobów budowlanych:
    • zharmonizowane normy europejskie, ustanawiane przez europejskie organizacje normalizacyjne na podstawie mandatów wydawanych przez Komisję Europejską,
    • europejskie aprobaty techniczne, udzielane przez upoważnione jednostki aprobujące zgodnie z wytycznymi opracowywanymi przez organizację zrzeszającą jednostki aprobujące (EOTA) na podstawie mandatów Komisji Europejskiej.
  2. Zgodnie z Dyrektywą 89/106/EWG wymagania podstawowe uściślone są w dokumentach interpretacyjnych opracowanych przez komitety techniczne, w których uczestniczą państwa członkowskie.
  3. Wymagania podstawowe w dyrektywie dotyczą obiektów budowlanych, a nie bezpośrednio wyrobów budowlanych.
  4. Systemy oceny zgodności wg dyrektywy budowlanej różnią się istotnie od modułowego systemu oceny zgodności stosowanego w innych dyrektywach nowego podejścia.
  5. Dyrektywa 89/106/EWG nie określa terminu jej stosowania. Stosowanie dyrektywy w odniesieniu do danej grupy wyrobów rozpoczyna się z dniem wejścia w życie zharmonizowanej specyfikacji technicznej, dotyczącej tych wyrobów.

Dyrektywa budowlana wprowadziła pojęcie wymagań podstawowych, które powinny spełniać obiekty budowlane. Państwa członkowskie zobowiązują się do podejmowania wszelkich niezbędnych środków w celu zapewnienia tego, aby wyroby budowlane przeznaczone do stosowania w obiektach budowlanych mogły być wprowadzone na rynek tylko wtedy, gdy nadają się do zamierzonego stosowania, tzn. gdy mają takie cechy, że obiekty, w których mają być wbudowane, wmontowane, stosowane lub instalowane, mogą – jeżeli obiekty te są prawidłowo zaprojektowane i wykonane – spełnić wymagania podstawowe. Wyroby takie oznaczane są znakiem CE wskazującym, że spełniają one wszystkie postanowienia Dyrektywy 89/106/EWG.

Wymagania podstawowe stanowią podstawę do ustanowienia zharmonizowanych w skali europejskiej specyfikacji technicznych na wyroby budowlane (norm zharmonizowanych i europejskich aprobat technicznych). W załączniku I do dyrektywy 89/106/EWG wyszczególniono wymagania podstawowe dla obiektów budowlanych sformułowane w postaci celów.

Są to:

1. Nośność i stateczność

Obiekty budowlane muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby obciążenia mogące na nie działać w trakcie wznoszenia i użytkowania nie prowadziły do:

  • zawalenia się całego obiektu lub jego części;
  • znacznych odkształceń o niedopuszczalnej wielkości;
  • uszkodzenia części obiektów, instalacji lub zamontowanego wyposażenia w wyniku znacznych odkształceń nośnych elementów konstrukcji;
  • uszkodzenia na skutek wypadku w stopniu nieproporcjonalnym do wywołującej go przyczyny.

2. Bezpieczeństwo pożarowe

Obiekty budowlane muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby w przypadku pożaru:

  • nośność konstrukcji mogła być zapewniona przez założony okres;
  • powstawanie i rozprzestrzenianie się ognia i dymu w obiektach było ograniczone;
  • rozprzestrzenianie się ognia na sąsiednie obiekty było ograniczone;
  • mieszkańcy mogli opuścić obiekt lub być uratowani w inny sposób;
  • uwzględnione było bezpieczeństwo ekip ratowniczych.

3. Higiena, zdrowie i środowisko

Obiekty budowlane muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby nie stanowiły zagrożenia dla higieny lub zdrowia mieszkańców lub sąsiadów, w szczególności w wyniku:

  • wydzielania się gazów toksycznych;
  • obecności szkodliwych cząstek lub gazów w powietrzu;
  • emisji niebezpiecznego promieniowania;
  • zanieczyszczenia lub zatrucia wody lub gleby;
  • nieprawidłowego usuwania ścieków, dymu lub odpadów w postaci stałej lub ciekłej;
  • obecności wilgoci w częściach obiektów lub na powierzchniach wewnętrznych obiektów.

4. Bezpieczeństwo użytkowania

Obiekty budowlane muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby w trakcie użytkowania nie stwarzały ryzyka wypadków takich jak: pośliźnięcia, upadki, zderzenia, oparzenia, porażenia prądem elektrycznym, obrażenia w wyniku eksplozji.

5. Ochrona przed hałasem

Obiekty budowlane muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby hałas, na który narażeni są mieszkańcy lub ludzie znajdujący się w pobliżu obiektów, nie przekraczał poziomu stanowiącego zagrożenie dla ich zdrowia oraz pozwalał im spać, odpoczywać i pracować w zadowalających warunkach.

6. Oszczędność energii i izolacja cieplna

Obiekty budowlane i ich instalacje grzewcze, chłodzące i wentylacyjne muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby utrzymać na niskim poziomie ilość energii wymaganej do ich użytkowania, przy uwzględnieniu miejscowych warunków klimatycznych i potrzeb użytkowników. Wymagania podstawowe zostały uściślone w dokumentach interpretacyjnych do dyrektywy. Dla każdego z wymagań odnoszącego się do obiektu budowlanego wskazują one jego związki z wymaganiami dla wyrobów budowlanych, stosowanych w tych obiektach.
Polska, jako członek UE, jest zobowiązana do wprowadzania rozwiązań prawnych zgodnych z wymaganiami unijnymi.
Wdrażanie Dyrektywy 89/106/EWG do polskiego prawa rozpoczęła Ustawa z 7 lipca 1994 roku – Prawo budowlane, z późniejszymi zmianami (tekst jednolity – DzU nr 207 z 2003 roku, poz. 2016) oraz wydane na jej podstawie rozporządzenia, wprowadzając w budownictwie pojęcie wymagań podstawowych dla obiektów budowlanych oraz tworząc krajowy system dopuszczenia wyrobów budowlanych do obrotu w budownictwie, odpowiadający wymaganiom dyrektywy.

Wymagania podstawowe dla obiektów budowlanych znalazły swoje odzwierciedlenie w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami).

Poszczególne działy tego rozporządzenia odpowiadają poszczególnym wymaganiom podstawowym określonym w Dyrektywie 89/106/EWG:

  • Dział V – Bezpieczeństwo konstrukcji,
  • Dział VI – Bezpieczeństwo pożarowe,
  • Dział VII – Bezpieczeństwo użytkowania,
  • Dział VIII – Higiena i zdrowie,
  • Dział IX –Ochrona przed hałasem,
  • Dział X – Oszczędność energii i izolacyjność cieplna.

Wdrażanie Dyrektywy 89/106/EWG do polskiego prawa zakończyły dwie ustawy:

  • Ustawa z 16 kwietna 2004 roku o wyrobach budowlanych (DzU nr 92, poz. 881) oraz wydane na jej podstawie rozporządzenia wykonawcze, przedstawione w tab. 1.,
  • Ustawa z 16 kwietnia 2004 roku o zmianie ustawy Prawo budowlane (DzU nr 93, poz. 888)

 

Rozporządzenia wydane na podstawie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o wyrobach budowlanych
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 11 sierpnia 2004 roku w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanymDzU nr 198, poz. 2041
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 8 listopada 2004 roku w sprawie aprobat technicznych oraz jednostek upoważnionych do ich wydawaniaDzU nr 249, poz. 2497
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 11 sierpnia 2004 roku w sprawie systemów oceny zgodności, wymagań, jakie powinny spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące w ocenie zgodności, oraz sposobu oznaczania wyrobów budowlanych oznakowaniem CEDzU nr 195, poz. 2011
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 14 października 2004 roku w sprawie europejskich aprobat technicznych oraz polskich jednostek organizacyjnych upoważnionych do ich wydawaniaDzU nr 237, poz. 2375

 

W wyniku wprowadzonych przepisów prawnych po wejściu Polski do UE na krajowym rynku wyrobów budowlanych współistnieją dwa systemy oceny zgodności: europejski i krajowy, oraz odpowiadające im oznakowania wyrobów znakiem CE i znakiem budowlanym B. Oznakowanie wyrobu budowlanego znakiem budowlanym B jest dopuszczalne, jeżeli producent, mający siedzibę na terenie Rzeczpospolitej Polski, dokonał oceny zgodności i wydał, na swoją wyłączną odpowiedzialność, krajową deklarację zgodności z Polską Normą albo aprobatą techniczną. Natomiast oznakowanie wyrobu znakiem CE jest możliwe w przypadku, gdy producent lub jego upoważniony przedstawiciel mający siedzibę na terenie krajów członkowskich UE dokonał oceny zgodności i wydał, na swoją wyłączną odpowiedzialność, deklarację zgodności WE potwierdzającą spełnienie wymagań europejskiej aprobaty technicznej lub zharmonizowanej normy europejskiej wyrobu.

Należy zaznaczyć, że system krajowy dopuszczania wyrobów budowlanych do obrotu na terenie Polski pełni funkcję uzupełniającą w stosunku do systemu europejskiego. Jego zakres przedmiotowy jest sukcesywnie ograniczany, w miarę rozszerzania grupy wyrobów budowlanych, objętych zharmonizowanymi z Dyrektywą 89/106/EWG specyfikacjami technicznymi i związanym z tym zakresem stosowania oznakowania znakiem CE.

Dyrektywa maszynowa 98/37/WE i wdrażające ją polskie przepisy prawne

Dyrektywa maszynowa została wdrożona do polskich przepisów prawnych Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 20 grudnia 2005 roku w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (DzU nr 259, poz. 2170), wydanym na podstawie Ustawy z 30 sierpnia 2002 roku o systemie oceny zgodności (DzU nr 166, poz. 1360 ze zmianami).

Jedna z definicji maszyny podana w dyrektywie maszynowej określa ją jako zespół sprzężonych części lub elementów składowych, z których przynajmniej jeden jest ruchomy, wraz z odpowiednimi elementami uruchamiającymi, obwodami sterowania, zasilania, połączonych wspólnie w celu określonego zastosowania, w szczególności do przetwarzania, obróbki, przemieszczania lub pakowania materiałów.

Wyroby, które są wyłączone z zakresu obowiązywania dyrektywy, pomimo iż mieszczą się w podanej wyżej definicji, to np. maszyny, których jedynym źródłem napędu jest siła mięśni ludzkich, z wyjątkiem maszyn używanych do podnoszenia i opuszczania ładunków . Dlatego też drzwi, okna, bramy, żaluzje, markizy, świetliki, wyłazy dachowe itp. wyposażone w napęd ręczny nie podlegają dyrektywie maszynowej, ale wyposażone w napęd elektromechaniczny, elektrohydrauliczny lub pneumatyczny stają się maszynami, w rozumieniu Dyrektywy 98/37/WE.

Do zdecydowanej większości wyrobów podlegających dyrektywie maszynowej ma zastosowanie procedura oceny zgodności oparta na samoocenie dokonywanej przez producenta, bez udziału jednostki notyfikowanej. Prawo do tej prostej ścieżki oceny zgodności przysługuje producentowi nawet wtedy, gdy nie zastosował norm zharmonizowanych (moduł A systemu oceny zgodności: wewnętrzna kontrola produkcji). Moduł A oceny zgodności, nie wymaga udziału w ocenie zgodność wyrobu jednostki notyfikowanej ani innego zewnętrznego podmiotu. Producent samodzielnie, na własną wyłączną odpowiedzialność, ocenia zgodność wyrobu ze specyfikacją techniczną, odwołującą się do wymagań podstawowych dyrektywy. Robi to zarówno na etapie projektowania wyrobu, jak i podczas produkcji, starając się samodzielnie zapewnić to, aby każdy egzemplarz spełniał odpowiednie wymagania. W praktyce przeprowadzenie procedury oceny zgodności zgodnie z modułem A polega na sporządzaniu odpowiedniej dokumentacji, której zawartość określona jest w odpowiednich rozporządzeniach oraz na zapewnieniu, że wyrób jest zgodny z opracowaną dokumentacją.

Maszyny, których potwierdzenie zgodności z dyrektywą maszynową wymaga udziału jednostki notyfikowanej, wymieniono w załączniku nr IV do dyrektywy.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 20 grudnia 2005 roku w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa mówi, że producent lub jego upoważniony przedstawiciel powinien sporządzić dla każdej wyprodukowanej maszyny odpowiednią deklarację zgodności WE w celu potwierdzenia zgodności maszyny z wymogami określonymi w rozporządzeniu.

Dla maszyn, w ocenie zgodności których nie jest wymagany udział jednostki notyfikowanej, producent lub jego upoważniony przedstawiciel powinien sporządzić dokumentację techniczno–konstrukcyjną, oraz zagwarantować, że będzie ona dostępna w jego siedzibie do celów kontrolnych.

Dokumentacja techniczno–konstrukcyjna zawiera:

  1. rysunek zestawieniowy maszyny wraz ze schematami obwodów sterowania;
  2. rysunki szczegółowe wraz z dołączonymi obliczeniami i wynikami badań, niezbędne w celu sprawdzenia zgodności maszyny z zasadniczymi wymaganiami w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;
  3. wykaz zasadniczych wymagań określonych w rozporządzeniu oraz norm i specyfikacji technicznych, zastosowanych podczas projektowania maszyny;
  4. opis metod zastosowanych do wyeliminowania zagrożeń stwarzanych przez maszynę;
  5. sprawozdania techniczne zawierające wyniki wszystkich badań przeprowadzonych zgodnie z wyborem producenta przez samego producenta albo jednostkę kompetentną lub kompetentne laboratorium, jeżeli producent deklaruje zgodność maszyny i elementów bezpieczeństwa z normą zharmonizowaną, w której zawarto takie wymagania.

Dokumentacja, może zawierać także inne raporty techniczne lub certyfikaty wydane przez kompetentne jednostki certyfikujące lub laboratoria. Do dokumentacji, należy dołączyć egzemplarz instrukcji obsługi. Dokumentacja, powinna być sporządzona w języku polskim oraz w językach państw członkowskich Unii Europejskiej, w których wyrób jest sprzedawany. Zgodnie z modułem A oceny zgodności, producent powinien podjąć wszelkie działania konieczne do zagwarantowania tego, że proces produkcji zapewnia zgodność produkowanych maszyn z dokumentacją techniczną. 

Dyrektywa niskonapięciowa 73/23/WE i wdrażające je polskie przepisy prawne

Dyrektywa niskonapięciowa została wdrożona do polskich przepisów prawnych Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 15 grudnia 2005 roku w sprawie zasadniczych wymagań dla sprzętu elektrycznego (DzU nr 259, poz. 2172), wydanym na podstawie Ustawy z 30 sierpnia 2002 roku o systemie oceny zgodności.

Wyroby podlegające dyrektywie to sprzęt elektryczny przeznaczony do użytkowania przy napięciu nominalnym od 50 V do 1000 V prądu przemiennego lub od 75 V do 1500 V prądu stałego. Dyrektywa nie zawiera definicji sprzętu elektrycznego, lecz przyjmuje się, że jest to każde urządzenie używane do wytwarzania, przetwarzania, przesyłania, rozdziału lub wykorzystania energii elektrycznej.

Podstawowe wymagania bezpieczeństwa wymienione w dyrektywie niskonapięciowej mają charakter bardzo ogólny i dotyczą wszelkich zagrożeń związanych z użytkowaniem sprzętu elektrycznego, zarówno tych o charakterze elektrycznym, jak również mechanicznym, chemicznym i innym. Praktyczne uszczegółowienie zasadniczych wymagań stanowi obszerna kolekcja kilkuset norm zharmonizowanych związanych z tą dyrektywą.

Ocena zgodności sprzętu elektrycznego z zasadniczymi wymaganiami jest dokonywana na podstawie wewnętrznej kontroli produkcji tego sprzętu (moduł A oceny zgodności). Producent lub jego upoważniony przedstawiciel, w wyniku wewnętrznej kontroli produkcji, powinien zapewnić i zadeklarować, że sprzęt elektryczny spełnia zasadnicze wymagania.  W ramach wewnętrznej kontroli produkcji producent sporządza dokumentację techniczną umożliwiającą ocenę zgodności sprzętu elektrycznego z zasadniczymi wymaganiami.

Dokumentacja techniczna, oprócz danych dotyczących konstrukcji, produkcji i działania sprzętu elektrycznego, zawiera w szczególności:

  1. ogólny opis sprzętu elektrycznego;
  2. koncepcję konstrukcyjną oraz rysunki wykonawcze i schematy elementów, podzespołów oraz obwodów;
  3. opisy i objaśnienia niezbędne do zrozumienia rysunków i schematów oraz działania sprzętu elektrycznego;
  4. wykaz zastosowanych w całości lub częściowo norm oraz, w przypadku niestosowania norm, opisy rozwiązań przyjętych w celu spełnienia zasadniczych wymagań;
  5. wyniki przeprowadzonych obliczeń konstrukcyjnych i sprawdzeń;
  6. sprawozdania z badań.

Producent lub jego upoważniony przedstawiciel przechowuje dokumentację techniczną w celach kontrolnych przez 10 lat od daty wyprodukowania ostatniego egzemplarza sprzętu elektrycznego.
Producent powinien podjąć wszelkie działania konieczne do zagwarantowania tego, że proces produkcji zapewnia zgodność produkowanego sprzętu elektrycznego z dokumentacją techniczną. 

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących zapewnienia zgodności wyrobu z wymaganiami zasadniczymi dyrektywy niskonapięciowej producent lub importer może skorzystać z usług kompetentnego laboratorium badawczego.

Dyrektywa kompatybilności elektromagnetycznej 89/336/EWG i wdrażające je polskie przepisy prawne

Dyrektywa kompatybilności elektromagnetycznej została wdrożona do polskich przepisów prawnych przez następujące akty prawne:

1. Zasadnicze wymagania, zakres oraz definicje podstawowych pojęć:

Ustawa z 21 lipca 2003 roku – Prawo telekomunikacyjne (DzU nr 73 z 2000 r. poz. 852 ze zmianami, szczególnie istotna jest zmiana opublikowana w DzU nr 113 z 2003 r., poz. 1070).

2. Procedury oceny zgodności:

Rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z 27 grudnia 2005 roku w sprawie dokonywania oceny zgodności aparatury z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi kompatybilności elektromagnetycznej oraz sposobu jej oznakowania (DzU nr 265, poz. 2227) wydane na podstawie Ustawy z 30 sierpnia 2002 roku o systemie oceny zgodności.

Wyroby podlegające dyrektywie to wszelka aparatura, która może wywołać zaburzenia elektromagnetyczne lub na działanie której takie zaburzenia mogą mieć wpływ. Aparatura to urządzenia elektryczne i elektroniczne oraz instalacje i systemy zawierające podzespoły elektryczne lub elektroniczne.

Dyrektywa ma bardzo szeroki zakres, gdyż dotyczy zdecydowanej większości wyrobów elektrycznych i elektronicznych. Ma ona również zastosowanie do maszyn zasilanych elektrycznie, wtedy stosuje się ją równolegle z dyrektywą maszynową. Jeśli aparatura elektryczna lub elektroniczna mieści się w przedziale napięć przewidzianych dyrektywą niskonapięciową (73/23/EWG), to ta ostatnia też będzie miała jednoczesne zastosowanie.

Zasadnicze wymagania zawarte w dyrektywie są niezwykle proste i ogólne. Aparatura powinna być konstruowana tak, aby:

  • nie wywoływała w swoim środowisku zaburzeń elektromagnetycznych o wartościach przekraczających odporność na te zaburzenia innej aparatury lub innych systemów występujących w środowisku,
  • posiadała wymaganą odporność na zaburzenia elektromagnetyczne.

Normy zharmonizowane z dyrektywą kompatybilności elektromagnetycznej dotyczą przede wszystkim  sposobu wykonywania badań pozwalających stwierdzić zgodność różnych urządzeń z zasadniczymi wymaganiami.
Dyrektywa przewiduje trzy procedury oceny zgodności:

  1. Jeśli aparatura produkowana jest w pełnej zgodności z normami zharmonizowanymi, producent wystawia jedynie deklarację zgodności, nie musi przygotowywać dokumentacji technicznej (moduł A oceny zgodności – wewnętrzna kontrola produkcji powinna zapewnić zgodność wyrobu z wymaganiami norm zharmonizowanych).
  2. Jeżeli aparatura nie jest produkowana w pełnej zgodności z normami zharmonizowanymi, trzeba przygotować dokumentację techniczno–konstrukcyjną, która powinna zawierać:
    • ogólny opis aparatury;
    • opis procedur zastosowanych dla zapewnienia zgodności aparatury z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi kompatybilności elektromagnetycznej; 
    • dokumenty wydane przez jednostkę kompetentną, potwierdzające spełnienie odpowiednich wymagań.
    Jednostką kompetentną jest jednostka autoryzowana i notyfikowana do oceny aparatury i dokumentacji techniczno–konstrukcyjnej, gdy nie zastosowano norm zharmonizowanych bądź zastosowano je częściowo albo normy takie nie istnieją.

    Do dokumentacji techniczno–konstrukcyjnej, producent lub jego upoważniony przedstawiciel dołącza instrukcję obsługi aparatury, która powinna zawierać w szczególności:
    • warunki zgodnego z przeznaczeniem używania aparatury;
    • instrukcję dotyczącą instalacji, montażu części, regulacji, używania oraz konserwacji aparatury;
    • informacje o ograniczeniach, jeżeli aparatura nie jest przystosowana do instalowania i używania we wszystkich elektromagnetycznych warunkach środowiskowych;
    • informacje o ograniczeniach zapewniających niezakłóconą pracę aparatury przeznaczonej do używania w celu obronności i bezpieczeństwa państwa lub w celu przestrzegania porządku publicznego.
  3. Jeżeli aparatura przeznaczona jest do celów nadawczych w radiokomunikacji, trzeba przygotować dokumentację techniczno–konstrukcyjną oraz poddać aparaturę badaniu typu, które powinno być przeprowadzone przez notyfikowane laboratorium badawcze.

    Dyrektywa 89/336/EWG została zastąpiona przez Dyrektywę 2004/108/WE z 15 grudnia 2004 roku, której przeniesienie do polskich przepisów prawnych, zgodnie z artykułem 16.1 Dyrektywy 2004/108/WE, ma nastąpić najpóźniej do 20 stycznia 2007 roku.

Oznakowania wyrobu znakiem CE

Przed wprowadzeniem wyrobu budowlanego do obrotu producent powinien samodzielnie ocenić, czy wyrób należy oznakować znakiem CE. W tym celu powinien sprawdzić, czy wyrób podlega którejś z dyrektyw nowego podejścia, co w niektórych przypadkach może stwarzać pewne problemy. Każda dyrektywa określa wyroby, które jej podlegają, poprzez podanie przeważnie ogólnej definicji, a nie poprzez podanie wykazu tych wyrobów.

Sam producent, znając swój wyrób i jego zamierzone zastosowanie, może określić, czy wyrób ten podlega danej dyrektywie.

Przed wprowadzeniem wyrobu na rynek producent nie ma możliwości uzyskania żadnego urzędowego potwierdzenia, że jego decyzja była prawidłowa, i może ona zostać zakwestionowana przez inspekcje kontrolujące wyroby znajdujące się w obrocie.

Spełnienie wymagań dyrektywy budowlanej jest możliwe tylko w przypadku, gdy istnieje dla danego wyrobu odpowiednia norma zharmonizowana lub wytyczne do europejskich aprobat technicznych. W przypadku istnienia wytycznych do europejskich aprobat technicznych producent powinien wystąpić z wnioskiem do odpowiedniej instytucji o wydanie europejskiej aprobaty technicznej dla wyrobu. Jeśli nie ma dokumentu odniesienia zharmonizowanego z dyrektywą budowlaną, wówczas producent,  jeśli chce wprowadzać wyrób do obrotu w różnych krajach UE, powinien spełnić wymagania obowiązujące w tych właśnie krajach i nie ma możliwości oznakowania wyrobu znakiem CE.

Co prawda dyrektywa budowlana określa również możliwość wykazania zgodności wyrobu z wymaganiami podstawowymi dyrektywy bez konieczności odwoływania się do norm zharmonizowanych lub do europejskich aprobat technicznych, ale w praktyce jest to bardzo trudne – nie określono bowiem procedury postępowania w takim przypadku.

Po ustaleniu, że wyrób podlega jednej lub kilku dyrektywom, producent powinien zapewnić jego zgodność z zasadniczymi wymaganiami zawartymi w tych dyrektywach (lub odpowiednich rozporządzeniach). Wyrób może być wprowadzony do obrotu tylko wtedy, gdy spełnia wszystkie odnoszące się do niego  wymagania zasadnicze, bez względu na to, w ilu dyrektywach są zawarte.

Zasadnicze wymagania określają rezultaty, jakie należy osiągnąć, nie podają jednak konkretnych rozwiązań technicznych, jakich należy użyć. Te środki techniczne mogą zmieniać się wraz z postępem technicznym, natomiast zagrożenia, którym należy zapobiec, pozostają niezmienne.

Stosując normy zharmonizowane z dyrektywami w procedurze znakowania wyrobu znakiem CE, producent uzyskuje prawne domniemanie zgodności wyrobu z zasadniczymi wymaganiami. Normy zharmonizowane stanowią uszczegółowienie dość ogólnych wymagań zasadniczych, podają konkretne rozwiązanie, co należy zrobić, aby te wymagania spełnić. Wykazy norm zharmonizowanych są publikowane przez poszczególne państwa członkowskie. W Polsce ukazują się w postaci obwieszczenia Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, publikowanego w Monitorze Polskim. Pierwsze takie obwieszczenie ukazało się 9 października 2003 roku w Monitorze Polskim nr 46, poz. 693, kolejne – 9 lutego 2004 roku w Monitorze Polskim nr 7, poz. 117, 19 lipca 2004 roku w Monitorze Polskim nr 31, poz. 551, 10 stycznia 2005 roku w Monitorze Polskim nr 2, poz. 19, 5 kwietnia 2005 r. w Monitorze Polskim nr 20, poz. 309, 2 maja 2005 r. w Monitorze Polskim nr 26, poz. 369, 12 sierpnia 2005 r. w Monitorze Polskim nr 47, poz. 643, 28 listopada 2005 r. w Monitorze Polskim nr 75, poz. 1053, 7 marca 2006 r. w Monitorze Polskim nr 16, poz. 200 i 7 marca 2006 r. w Monitorze Polskim nr 17, poz. 201. Został wydany jeszcze jeden Monitor Polski w sprawie wykazu norm zharmonizowanych: z dnia 09 czerwca 2006 r. – nr 38, poz. 424.

Obwieszczenia zawierające numery i tytuły nowo zatwierdzonych norm zharmonizowanych ukazują się raz na kwartał.

Normy zharmonizowane mogą być wprowadzane do zbioru Polskich Norm tzw. metodą okładkową, tzn. w języku oryginału.

W przypadku Polskiej Normy wyrobu wprowadzonej metodą uznaniową istnieje również możliwość wykorzystania jej, jako dokumentu odniesienia w procesie oceny zgodności wyrobu. Brak Polskiej Normy w języku polskim nie stanowi przeszkody w przeprowadzeniu oceny zgodności. To producent podejmuje decyzję, czy ma wystarczającą wiedzę do dokonania oceny zgodności na podstawie Polskiej Normy w języku oryginału. W przypadku, gdy system oceny zgodności wyrobu wymaga udziału jednostki strony trzeciej w ocenie (laboratorium badawczego, jednostki certyfikującej wyroby lub jednostki certyfikującej zakładową kontrolę produkcji), zakresy akredytacji i notyfikacji takiej jednostki powinny obejmować normę stanowiącą dokument odniesienia w procesie oceny zgodności lub normy na metody badawcze przywołane w normie uznaniowej wyrobu, w przypadku laboratorium badawczego. Jeśli zatem jednostka certyfikująca i producent deklarują gotowość do przeprowadzenia oceny zgodności na podstawie normy wprowadzonej metodą uznaniową,  można taką ocenę przeprowadzić zgodnie z systemem oceny zgodności wskazanym w tej normie.

Aby Polska Norma zharmonizowana z dyrektywą budowlaną mogła być podstawą oceny zgodności prowadzącej do oznakowania wyrobu znakiem CE, powinien rozpocząć się okres przejściowy jej stosowania. Informacje dotyczące okresu przejściowego stosowania norm zharmonizowanych można znaleźć na stronie internetowej Instytutu Techniki Budowlanej, pod adresem: http://www.itb.pl/ue/index.htm, w punkcie: Dokumenty Unii Europejskiej – lista norm zharmonizowanych.

Po przeprowadzeniu oceny zgodności, której wyniki potwierdzają, że produkowany wyrób jest zgodny z wymaganiami odpowiednich norm zharmonizowanych lub dyrektyw, producent wystawia deklarację zgodności WE. Oświadcza w niej, że wyrób jest zgodny z zasadniczymi wymaganiami. Przy opracowaniu deklaracji zgodności należy wziąć pod uwagę wymagania odpowiednich dyrektyw odnośnie do informacji, które powinna zawierać.

W deklaracji powinny się znaleźć przynajmniej następujące elementy:

  • nazwa i adres producenta (lub jego upoważnionego przedstawiciela) wystawiającego deklarację,
  • identyfikacja wyrobu (nazwa, typ, model, numer itp.)
  • dyrektywy, z którymi wyrób jest zgodny,
  • normy zharmonizowane (lub inne specyfikacje, których wymagania wyrób spełnia),
  • data wystawienia deklaracji,
  • podpis osoby upoważnionej,
  • oświadczenie, że deklaracja została wydana na wyłączną odpowiedzialność producenta (lub jego upoważnionego przedstawiciela).

Ponadto, w zależności od procedury oceny zgodności, która miała zastosowanie, w deklaracji zgodności mogą znaleźć się:

  • nazwa, adres i numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej, jeżeli była zaangażowana w procedurę oceny zgodności,
  • numer certyfikatu zgodności wystawionego przez jednostkę notyfikowaną,
  • inne informacje wymagane przez konkretne dyrektywy (np. dwie ostanie cyfry roku, w którym zostało na wyrobie umieszczone oznakowanie CE).

Na każdym wprowadzanym do obrotu egzemplarzu wyrobu, który podlega przynajmniej jednej z dyrektyw nowego podejścia, producent umieszcza oznakowanie CE. Oznakowanie CE symbolizuje zgodność wyrobu z wymaganiami wszystkich dyrektyw, które miały do niego zastosowanie. Bez względu na liczbę dyrektyw, którym podlega wyrób, umieszcza się tylko jedno oznakowanie CE.

Kontrola dostępu

Niezależnie od konieczności zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania elementów otworowych z napędem elektromechanicznym należy zapewnić również właściwą ochronę mienia i ochronę dostępu do budynków i pomieszczeń.

Systemy kontroli dostępu zawierają komplety zestawów wyposażenia technicznego do niezbędnego sterowania dostępem. Odbiorcami systemów kontroli dostępu są użytkownicy budynków i ich pomieszczeń. Prawidłowo zaprojektowane systemy uniemożliwiają osobom niepożądanym dostęp do miejsc, w których nie powinny one przebywać. Systemy kontroli dostępu produkowane i oferowane na rynku są wygodniejsze od zamknięć i zabezpieczeń mechanicznych, ponieważ pozwalają na identyfikację użytkowników za pomocą kart i kodów dostępu.

Najpopularniejsze systemy kontroli dostępu znalazły odzwierciedlenie w budownictwie przy otwieraniu i zamykaniu bram, szlabanów, krat, drzwi, żaluzji, okien itp.

Bramy garażowe z napędem mogą być wyposażone w urządzenia do otwierania i zamykania oraz blokowania sterowane przez użytkownika. Dobór urządzeń powinien wynikać z potrzeb osób obsługujących.

Do dyspozycji użytkowników bram garażowych z napędem producenci urządzeń systemów kontroli dostępu oferują:

  • radiowe sterowniki kodowe z podświetlaną klawiaturą,
  • transpondery,
  • sterowniki kluczowe,
  • piloty przyciskowe,
  • nadajniki otwierania i zamykania,
  • wewnętrzne sterowniki radiowe.

Natomiast bramy przemysłowe z napędem są wyposażone w inne urządzenia do otwierania i zamykania przeznaczone dla pracowników oraz w dodatkowe urządzenia do otwierania, zamykania i blokowania przeznaczone dla kierownictwa zakładu produkcyjnego. Nieco inne rozwiązania konstrukcyjne napędów i sterowników wynikają z pełnionych funkcji bram przemysłowych oraz z tego, że bramy te pracują w procesie ciągłym. 

Producenci urządzeń systemów kontroli dostępu, w odróżnieniu od producentów bram przemysłowych z napędem, oferują:

  • sterowniki czuwakowe,
  • sterowniki impulsowe,
  • sterowniki impulsowe z zamknięciem bębenkowym i wyłącznikiem głównym,
  • sterowniki ze zmianą częstotliwości,
  • nadajnik na cztery przyciski,
  • mininadajniki na cztery przyciski,
  • mikronadajniki z kółkiem na klucz,
  • nadajniki bezpieczne z zabezpieczeniem przed skopiowaniem kodu,
  • nadajniki na 16 przycisków,
  • sterowniki wielofunkcyjne,
  • wyłączniki awaryjne,
  • sterowniki na klucz,
  • kodowe sterowniki radiowe,
  • sterowniki kodowe z otwartym dekoderem,
  • sterowniki czytniki,
  • kolumny sterownicze.

Szlabany wyposażone są w urządzenia systemów kontroli dostępu reagujące na karty magnetyczne lub indukcyjne piloty przyciskowe. 

Kraty w oknach wystawowych i drzwiach sklepowych mogą być sterowane urządzeniami kontroli dostępu ze sterownikami na klucz bądź na kodowe sterowniki radiowe.

Wszystkie urządzenia kontroli dostępu powinny spełniać wymagania Dyrektywy kompatybilności elektromagnetycznej 89/336/EWG oraz polskich przepisów prawnych wdrażających tę dyrektywę i PN–EN 12453:2002.

Sterowniki i urządzenia kontroli dostępu w bramach szlabanach i kratach powinny spełniać wymagania PN–EN 12453:2002. Sterowniki i urządzenia kontroli dostępu są jednocześnie urządzeniami zabezpieczającymi. Minimalne zabezpieczenia wynikające z trzech sposobów użytkowania:

Typ 1.: ograniczona grupa osób jest przeszkolona w uruchamianiu bramy i brama nie znajduje się na terenach publicznych,

Typ 2.: ograniczona grupa osób jest przeszkolona w uruchamianiu bramy i brama znajduje się w miejscu publicznym,

Typ 3.: każda osoba może uruchomić bramę znajdującą się w miejscu publicznym.

Minimalne poziomy zabezpieczeń głównej krawędzi zamykających, w zależności od sposobu użytkowania bramy podano w tabeli. Zastosowano w niej następujące oznaczenia:

Image
Tab. 2. Minimalne poziomy zabezpieczeń głównej krawędzi zamykającej

 

– sterowanie czuwakowe przyciskiem,

B – sterowanie czuwakowe przełącznikiem kluczykowym,

C – graniczenie sił albo przez ograniczniki siły, albo przez czujki ochronne,

D – urządzenie wykrywające obecność człowieka lub przeszkody po jednej stronie bramy,

E – urządzenie do wykrywania obecności, tak skonstruowane i zamontowane, że w żadnych warunkach nie powinno nastąpić potrącenie człowieka lub pojazdu przez przemieszczające się skrzydło bramy.  

Natomiast układy sterowania czuwakowego powinny być tak zaprojektowane i zainstalowane, aby spełnione były następujące wymagania:

  • skrzydło bramowe powinno zatrzymać się po zwolnieniu czuwaka. Wybieg skrzydła bramowego po zwolnieniu czuwaka nie powinien być > 50 mm dla szczeliny otwarcia ? 500 mm i nie powinien być > 100 mm, gdy szczelina otwarcia jest > 500 mm. W przeciwnym razie skrzydło bramowe powinno być wyposażone w elastyczną główną krawędź zamykającą, której wartość możliwego odkształcenia powinna być większa niż droga wybiegu, przy czym siła działająca na element próbny o średnicy 80 mm nie powinna być większa niż 150 N;
  • ruch skrzydła bramowego nie powinien być wywołany żadnym innym elementem sterowniczym niż sterowanie czuwakowe;
  • osoba sterująca bramą powinna mieć nieograniczony widok na bramę i jej otoczenie w czasie ruchu skrzydeł i nie powinna znajdować się w miejscu zagrożonym;
  • prędkość głównej krawędzi zamykającej powinna być < 0,5 m/s. W przypadku dwóch głównych krawędzi zamykających, np. dwuskrzydłowej bramy składanej, prędkość zamykania się szczeliny nie powinna przekraczać 0,5 m/s;
  • obsługiwanie bramy przez osoby nieupoważnione powinno być uniemożliwione albo środkami technicznymi, albo szczególnymi środkami organizacyjnymi.

Inne rozwiązania konstrukcyjne znalazły odzwierciedlenie w napędach drzwi rozsuwanych, przesuwanych, rozwieranych, karuzelowych (obrotowych), w których urządzenia i systemy kontroli dostępu i sterowania zostały wbudowane w sam napęd.


Uwaga: W systemach kontroli dostępu stosowanych w drzwiach obrotowych znajdują się martwe obszary urządzeń, które nie wykrywają przebywania osób o wzroście poniżej metra, co było powodem utraty życia dzieci. Obecne przepisy i projekty norm europejskich są przedmiotem ponownej weryfikacji. 

Do drzwi wejściowych do budynków mieszkalnych stosowane są domofony lub wideofony z elektrozaczepami i zamkami. Do drzwi budynków użyteczności publicznej stosowane są zamki elektroniczne.

Zamki elektroniczne są stosowane jako element systemu kontroli dostępu lub jako samodzielny system kontroli dostępu. Zamki elektroniczne mają odpowiednie czytniki kart.
Do podstawowych cech zamków elektronicznych można zaliczyć:

  • prostotę montażu i użytkowania,
  • możliwość współpracy z drzwiami o grubości 33–66 mm bez potrzeby stosowania specjalnych wkładek i adapterów,
  • zastosowanie wzrokowych i akustycznych wskaźników działania,
  • zastosowanie złącza podczerwonego do programowania i kontrolowania pracy zamka,
  • kontrolę parametrów zapisanych w pamięci (np. czasu otwarcia) w układzie elektronicznym co 350 cykli pracy,
  • kompaktowość (wszystkie elementy istotne dla pracy i zabezpieczenia zamka przed dostępem osób niepowołanych umieszczone są w jednej obudowie),
  • możliwość otwarcia zamka elektronicznego na stałe,
  • mechaniczne elementy zamocowania zamka umieszczone od strony wewnętrznej drzwi,
  • kontrola stanu i łatwość wymiany źródła zasilania (trzy standardowe baterie alkaliczne AA – R6),
  • wykorzystanie standardowego (ISO) czytnika kart magnetycznych (kart/kluczy),
  • możliwość pracy kart z paskiem magnetycznym we wszystkich typach zamków,
  • zastosowanie mikroprocesorowego sterowania elektromechanicznym sprzęgłem łączącym trzpień klamki z mechanizmem zapadki zamka wpuszczanego,
  • brak zewnętrznej instalacji elektrycznej,
  • programowanie zamka elektronicznego poza pokojem,
  • zastosowanie zegara czasu rzeczywistego.

Do zamka elektronicznego wykorzystuje się standardowe karty magnetyczne w standardzie ISO stosowane na przykład w systemach bankowych. Karty te są wrażliwe na silne pola magnetyczne.  

Podstawowymi grupami kart dla zamków elektronicznych są:

  • karty poziomu dostępu (autoryzacyjne),
  • karty użytkownika,
  • karty jednokrotnego użytku (np. zapewniające dostęp w czasie do czterech godzin),
  • karty dla grup sąsiadujących pokoi,
  • karty dla drzwi wewnętrznych (do ośmiu),
  • karty o opóźnionym czasie aktywności (ważne od ...),
  • karty pomieszczeń zastrzeżonych, niedostępnych dla innych użytkowników (np. mieszkanie prywatne, magazyn, biuro),
  • karty poziomu centralnego,
  • karty centralnej głównej,
  • karty awaryjne (ratunkowe),
  • karty poziomu autoryzacji,
  • karty autoryzacji dla terminala,
  • karty autoryzacji programowej,
  • karty autoryzacji centralnej,
  • karty autoryzacji centrala główna,
  • karty poziomu blokowania,
  • karty blokowania pokoju,
  • karty blokowania obiektu,
  • karty blokowania grupy,
  • karty resetowania,
  • karty specjalnego przeznaczenia,
  • karta testowania baterii,
  • karta programowania,
  • karta przejścia (długotrwałego),
  • karta startu systemu bezpieczeństwa po instalacji,
  • karta instalacyjna.

Systemy kart identyfikacyjnych objęte są normami, m.in.: PN-EN 726, PN-EN 753, PN-EN 1332, PN-EN 1375, PN-EN 27816, PN-EN ISO/IEC 7816. 

Zamki elektroniczne mogą być stosowane w budynkach zamieszkania zbiorowego i hotelach, budynkach biurowych i handlowo-usługowych (w tym w budownictwie przeznaczonym dla osób niepełnosprawnych) oraz w budynkach mieszkalnych.

Zamki elektroniczne, jako część składowa systemu bezpieczeństwa i kontroli dostępu, służą do udzielania dostępu do pomieszczeń zamykanych drzwiami zabudowanymi w otworach ścian zewnętrznych i wewnętrznych, nowych lub modernizowanych budynków jak szpitale, hotele, domy towarowe, banki, biurowce, dworce, terminale portowe itp. W przypadku zamontowania zamku elektronicznego w ścianie zewnętrznej temperatura otoczenia powinna zawierać się w granicach -35°– +66°C ,a czytnik kart magnetycznych nie powinien być narażony na działanie opadów atmosferycznych.

Zamki elektroniczne, współpracując zawsze z innymi elementami systemu bezpieczeństwa i kontroli dostępu, służą również do pobrania informacji identyfikującej zawartej w kodzie karty magnetycznej i udzielenia dostępu do określonego obszaru dostępu w określonym czasie.

Zamki elektroniczne mogą współpracować z innymi systemami, takimi jak przeciwpożarowe, alarmowe itp.

Możliwość otwarcia zamka elektronicznego od wewnątrz, niezależnie od logicznego stanu blokady, należy kontrolować okresowo, nie rzadziej niż raz na miesiąc. Współpracę terminala obsługi budynku chronionego z zamkiem elektronicznym (użycie wszystkich kart magnetycznych) należy kontrolować co najmniej raz na trzy miesiące. Z powyższych kontroli można zrezygnować w przypadku pisemnego stwierdzenia przez właściciela obiektu lub upoważnionego przez niego przedstawiciela małego ryzyka włamania.

Układy elektroniczne zamków elektronicznych powinny umożliwiać ich samokontrolę raz na cykl pracy zamka.

Automatyczne regulatory elektryczne do użytku domowego i podobnego – elektryczne zamki do drzwi (stosowane w domach inteligentnych) objęte są normą PN-EN 60730-2-12:2005 i PN-EN 60730-1:2002 Elektryczne zamki do drzwi w systemach kontroli dostępu przeznaczone są do zapobiegania swobodnemu otwieraniu drzwi stanowiących wyposażenie gospodarstw domowych i podobnych.

Pozostałe systemy kontroli dostępu charakteryzowane są grupą norm PN-EN 50133-1:2000, PN-EN 50133-2-1:2002 (U), PN-EN 50133-7:2002 (U).

inż. Andrzej Jurga
mgr inż Wojciech Baraniak
ITB Oddział Wielkopolski w Poznaniu

Literatura

  1. Dyrektywa 92/59/EWG o ogólnym bezpieczeństwie wyrobów
  2. Ustawa z 12 grudnia 2003 roku o ogólnym bezpieczeństwie produktów (DzU nr 229, poz. 2275)
  3. Dyrektywa 85/374/EWG dotycząca odpowiedzialności za skutki wadliwości wyrobów
  4. Ustawa z 2 marca 2000 roku o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (DzU nr 22, poz. 271 z późniejszymi zmianami)
  5. Dyrektywa 89/106/EWG Wyroby budowlane
  6. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 11 sierpnia 2004 roku w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (DzU nr 198, poz. 2041)
  7. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 8 listopada 2004 roku w sprawie aprobat technicznych oraz jednostek upoważnionych do ich wydawania (DzU nr 249, poz. 2497)
  8. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 11 sierpnia 2004 roku w sprawie systemów oceny zgodności, wymagań, jakie powinny spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące w ocenie zgodności, oraz sposobu oznaczania wyrobów budowlanych oznakowaniem CE (DzU nr 195, poz. 2011)
  9. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 14 października 2004 roku w sprawie europejskich aprobat technicznych oraz polskich jednostek organizacyjnych upoważnionych do ich wydawania (DzU nr 237, poz. 2375)
  10. Dyrektywa maszynowa 98/37/WE
  11. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 20 grudnia 2005 roku w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (DzU nr 259, poz. 2170)
  12. Ustawa z 30 sierpnia 2002 roku o systemie oceny zgodności (DzU nr 166, poz. 1360 ze zmianami)
  13. Dyrektywa niskonapięciowa 73/23/WE
  14. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 15 grudnia 2005 roku w sprawie zasadniczych wymagań dla sprzętu elektrycznego (DzU nr 259, poz. 2172)
  15. Dyrektywa kompatybilności elektromagnetycznej 89/336/EWG
  16. Rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z 27 grudnia 2005 roku w sprawie dokonywania oceny zgodności aparatury z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi kompatybilności elektromagnetycznej oraz sposobu jej oznakowania (DzU nr 265, poz. 2227)

Zabezpieczenia 4/2006 

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie tekstów bez zgody redakcji zabronione / Zasady użytkowania strony